Tag: New Scientist NL

Categorieën
Sterrenkunde

‘Zouden bewoners van Mercurius slimmer zijn dan wij?’

Waar gaat Cosmotheoros over?

‘Christiaan Huygens vraagt zich in dit boek af: hoe bijzonder zijn wij hier op aarde nou eigenlijk? Andere sterren zijn ook gewoon zonnen, schrijft hij – iets wat in zijn tijd nog een groot discussiepunt was – en daar zullen dus ook planeten omheen bewegen. Waarom zou daar dan niet ook leven zijn? En als er leven is, hoe waarschijnlijk is het dan dat het om intelligent leven gaat?

Ook denkt hij na over leven elders in ons eigen zonnestelsel. Hij schrijft bijvoorbeeld dat eventuele bewoners van Mercurius het heel warm zouden hebben. Vervolgens speculeert hij of die dan ook slimmer zouden zijn dan wij, omdat hun hersenen door die warmte sneller kunnen werken.’

Inmiddels hebben we duizenden exoplaneten ontdekt en weten we dat er geen hyperintelligente wezens op Mercurius zijn. Hoe interessant is Cosmotheoros dan nog?

‘Alles wat Huygens schrijft, leidt hij af uit wat hij weet. Hij blijft heel dicht bij de realiteit en denkt heel helder en logisch over de natuurkunde. Daardoor staat er vrij weinig in zijn boek dat echt niet klopt. Wel denkt hij bijvoorbeeld dat Saturnus van rots is gemaakt, terwijl we nu weten dat het een gasplaneet is. Maar hij realiseert zich ook dat het op Saturnus te koud is voor vloeibaar water, waardoor er, wil er leven voorkomen, ‘water van een andere soort’ zal moeten zijn. Alles bij elkaar komt Huygens in dit boek over als iemand met wie je een heel interessant gesprek zou kunnen voeren.’

Lees het hele interview met Daphne Stam over haar vertaling van Cosmotheoros op de site van New Scientist of in het nieuwe nummer. (Editie 125 alweer. Kan me herinneren dat ik me bij het maken van nummer 75 – toen ik nog eindredacteur van het blad was – afvroeg of we de 100 ooit zouden halen…)

Meer info over het boek op de site van uitgeverij Boom.

Omslag Cosmotheoros van Christiaan Huygens, vertaald door Daphne Stam

Categorieën
Natuurkunde

Uitstel ITER minder dramatisch dan het lijkt

ITER in aanbouw
Foto: ITER

Dat was even slikken voor de kernfusievoorstanders en even gniffelen voor de sceptici: de internationale reactor ITER, die al decennialang wordt geplaagd door vertragingen en kostenoverschrijdingen, krijgt te maken met nóg meer uitstel. Niet in 2025, maar in 2034 zal daar voor het eerst een plasma in worden gebracht. Een flinke tegenvaller natuurlijk – maar de nieuwe ITER-vertraging is ook weer minder onverwacht en ernstig dan-ie lijkt.

Voor New Scientist schreef ik een opiniestuk waarin ik het uitstel van de experimentele fusiereactor ITER, in aanbouw in Zuid-Frankrijk, in perspectief plaats. Lees het hier (achter de betaalmuur) of in het net verschenen nieuwe nummer. Meer weten over kernfusie? Schaf mijn boekje De fusiedroom aan.

Politiek plasma

Het ITER-uitstel kwam trouwens al ter sprake in mijn dubbelinterview voor Trouw met de vertrekkende en aankomende directeur van EUROfusion, de organisatie die het Europese fusieonderzoek coördineert. Toen schreef ik:

Inmiddels is duidelijk dat ook [de deadline van 2025] niet wordt gehaald. Wanneer ITER dan wel met zijn eerste experimenten kan beginnen? Waarschijnlijk wordt het nieuwe streefjaar dit voorjaar bekendgemaakt, zeggen Fasoli en Donné. Maar feit is dus dat de reactor waar Gorbatsjov en Reagan midden in de Koude Oorlog al van droomden nóg wat langer op zich zal laten wachten.

Van belang was ook deze quote, van de vertrekkende directeur, Tony Donné:

“Het oorspronkelijke plan was om in 2025 een ‘politiek plasma’ in de reactor te hebben: een heel kortstondig plasma om te laten zien dat de machine werkt, om daarna een nieuwe bouwfase in te gaan. De huidige ITER-directeur wil van start gaan met een plasma waar je daadwerkelijk experimenten mee kunt doen.”

Kortom, ja, de ingebruikname ITER wordt – weer – uitgesteld, en met meer dan, zeg, een jaar of twee. Dat is natuurlijk een tegenvaller. Maar men heeft ook besloten een stap over te slaan die eigenlijk alleen voor de bühne was (‘Kijk, hij doet het! Oké, zet maar weer uit dat ding.’). En daardoor schuift het moment waar het écht om gaat – een plasma dat meer energie opwekt dan nodig is om het te verhitten – veel minder op dan je op het eerste gezicht zou denken.

Categorieën
Natuurkunde Overige wetenschap Sterrenkunde

Van kernklokken tot kransslagaders

Jean-Paul Keulen en Jim Jansen in gesprek met sterrenkundige Yamila Miguel
In gesprek met sterrenkundige Yamila Miguel voor New Scientist. Foto: Bob Bronshoff

Soms lijkt het even alsof ik nauwelijks meer schrijf en ga ik aan mezelf twijfelen. Doe ik wel genoeg? En dan ploffen er ineens drie bladen tegelijk in de brievenbus met bijdragen van mij erin.

Lees verder “Van kernklokken tot kransslagaders”
Categorieën
Overig

‘We willen de klimaatverandering niet bagatelliseren met Daybreak’

Daybreak artwork

Zijn bordspellen puur escapisme? Als je een blik op de rekken van een spellenwinkel werpt, zou je denken van wel. Veel sciencefiction, veel fantasy – en als een spel eens in de echte wereld speelt, dan vaak honderden, zo niet duizenden jaren geleden.

Samen tegen de pandemie

Nu zijn sciencefiction- of fantasyboeken wat mij betreft vaak helemaal geen escapisme. De betere titels in het genre (en daar moet je naar kijken) zeggen wel degelijk iets over onze wereld – alleen op een andere manier dan reguliere literatuur. Maar of dat ook voor bord- en kaartspellen met vergelijkbare thema’s geldt? Voor mijn gevoel niet.

Een uitzondering zou je Pandemic (2008) kunnen noemen, bedacht door de Amerikaan Matt Leacock. Hierin strijd je samen tegen een pandemie – door patiënten te behandelen, vaccins te ontwikkelen en nieuwe uitbraken te voorkomen.

Echte-wereld-onderwerp

Niet dat we de corona-pandemie aan de beste Pandemic-spelers hadden moeten overlaten natuurlijk. Wel heeft het spel niet alleen een duidelijk ‘echte-wereld-onderwerp’, het laat ook zien dat je alle koppen bij elkaar moet steken om zo’n bedreiging het hoofd te kunnen bieden. En, zo bedachten Leacock en collega-spelontwerper Matteo Menapace tijdens de coronacrisis onafhankelijk van elkaar: datzelfde geldt voor de klimaatverandering.

Samen besloten ze daarom ook die laatste uitdaging voor de mensheid te tackelen. En dat leverde Daybreak op, een nieuw coöperatief bordspel. Afgelopen zomer sprak ik daar met Leacock over, via videoverbinding.

Lees verder “‘We willen de klimaatverandering niet bagatelliseren met Daybreak’”
Categorieën
Natuurkunde

‘Ik heb het spel niet bedacht; dat heeft de natuurkunde gedaan’

Als bordspellenfanaat, schrijver van twee boeken over deeltjes én Leids alumnus kon ik er natuurlijk niet niks mee doen: Elementary, het kaartspel ontwikkeld de Leidse natuurkundestudent Serafine Beugelink, onder meer te koop in de shop van CERN. Op de site van de Nederlandstalige New Scientist en in het nieuwe nummer lees je mijn interview met haar.

Lees verder “‘Ik heb het spel niet bedacht; dat heeft de natuurkunde gedaan’”
Categorieën
Overige wetenschap

Boekrecensie: ‘Waarom we beter denken dan we denken’

Moedeloos zou je ervan worden. Mensen geloven de gekste dingen: van het onwaarschijnlijkste nepnieuwtje tot de bizarste complottheorie. En betrouwbare informatie of steekhoudende argumenten hebben geen zin, want mensen laten zich leiden door hun emoties, hebben allemaal hun eigen waarheid, vinden wetenschap ook maar een mening, en blijven halsstarrig in hun loopgraaf zitten.

Of… zijn we met z’n allen eigenlijk best rationeel? Barsten we niet van de ingebakken denkfouten, maar is de manier waarop we onze standpunten vormen én bijstellen best slim? Dat betoogt filosoof Maarten van Doorn in Waarom we beter denken dan we denken.

Lees mijn boekrecensie op de site van New Scientist. Echt een aanrader; zo’n boek waar je steeds met anderen over wilt praten terwijl je het aan het lezen bent, en dat nadat je het hebt uitgelezen nog verschillende keren in je hoofd plopt bij iets wat je leest in de media.

De boekrecensie staat trouwens ook in het nieuwe nummer van New Scientist, waarin je verder onder meer mijn vertaling van een artikel over een ‘bijna-quantumtheorie’ aantreft. (Ja, af en toe vertaal ik tegenwoordig ook teksten; best fijn voor de afwisseling.)

Categorieën
Overige wetenschap

Vriend of Vijand: podcast over een duivels dilemma

Wetenschap is gebaat bij openheid, zou je zeggen. Onderzoekers uit de hele wereld werken samen om de geheimen van de werkelijkheid te doorgronden en nieuwe technologieën te ontwikkelen. Aan de andere kant is er ook kennis die niet zomaar overal moet belanden, zoals ontdekkingen waarmee een land kernwapens kan maken. Hoe ga je daarmee om? Daarover gaat de vijfdelige podcast Vriend of Vijand van wetenschapsjournalist Saar Slegers.

Lees mijn korte recensie over deze nieuwe podcastserie op de site van New Scientist. (Overigens gebaseerd op de eerste vier afleveringen; de vijfde was nog niet af toen ik mijn stukje moest inleveren.)

Laatst ook eindelijk het slot van De Man en De Maan beluisterd, van dezelfde maker, over de verwoede poging van astronoom Marc Klein Wolt en collega’s om Nederlandse antennes mee te krijgen met een Chinese satelliet. Wat mij betreft een nog grotere aanrader dan Vriend of Vijand – maar beluister ze vooral alle twee.

Categorieën
Overige wetenschap

Vaccins lijken geen gevaarlijkere coronavarianten op te leveren

Het lijkt een logische zorg: als je iedereen vaccineert tegen het coronavirus, werk je dan geen nieuwe variant in de hand die immuun is voor het vaccin in kwestie? Waarna je met een nieuw vaccin moet komen, en de geschiedenis zich herhaalt. Gelukkig lijkt die zorg ongegrond. Een grote studie in Hongkong laat zien dat zowel het Pfizer-vaccin als het Chinese Sinovac niet leidt tot een gevaarlijkere coronavariant.

Lees het hele bericht op de site van New Scientist.

Ik herinner me trouwens levendig een opiniestuk in een landelijke krant – ik meen de Volkskrant – waarin een natuurkundige vraagtekens zette bij het massaal vaccineren van de bevolking met precies dit argument. Kon het alleen met geen mogelijkheid terugvinden en zelfs ‘coronachef’ Maarten Keulemans wist niet waar ik het over had. Mocht iemand anders het wel boven water kunnen halen – áls ik het stuk niet verzonnen heb, tenminste – dan houd ik me aanbevolen!

Categorieën
Overige wetenschap

Op proefles bij Joël Broekaert

‘In dit boek ga ik je leren proeven’, belooft culinair journalist Joël Broekaert aan het begin van Proefles. Inderdaad komt hij met een aantal experimentjes dat daarop aanstuurt, zoals: sabbel net zo lang op een stukje witbrood totdat je iets lichtzoets proeft. Of: leg een plukje gestoomde makreel op een zongedroogde tomaat om de hartige smaak umami een boost te geven. Interessant natuurlijk – maar had het boek niets anders bevat dan dit soort proefproefjes, dan hadden we ons exemplaar met alle liefde doorgestuurd naar een tijdschrift als Foodies of delicious. 

Lees mijn hele recensie van Proefles op de site van New Scientist.

Cover 'Proefles' Joël Broekaert
Categorieën
Overige wetenschap

Oneindigheid en een virologenleven

Meestal ben ik maar matig enthousiast over populairwetenschappelijke documentaires, maar A Trip to Infinity bleek een indrukwekkend, gevarieerd én informatief spektakel over een toch vrij abstract begrip. Lees mijn recensie hier of in het decembernummer van de Nederlandstalige New Scientist.

Poster A Trip to Infinity

Bij de Marion Koopmans-biografie Viroloog in een veranderende wereld, opgetekend door haar zoon Mischa Huijsmans, had ik eerst zo mijn reserves, maar uiteindelijk vond ik het boek toch de moeite waard. Mijn recensie is hier vast te lezen en staat ook in het binnenkort te verschijnen januarinummer van New Scientist.

Boekcover Viroloog in een veranderende wereld

Of Koopmans & zoon ook mijn jaarlijstje halen? Houd deze site de komende weken in de gaten…