Tag: sterrenkunde

Categorieën
Sterrenkunde

Drie aardscheerders blijken toch geen gevaar

Als een planetoïde of komeet de aarde raakt, kan dat enorme gevolgen hebben – vraag maar aan de dino’s. Daarom houden de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en diens Amerikaanse evenknie NASA een Risk List bij met planetoïden die binnen honderd jaar kans maken in te slaan op onze planeet. Van die lijst zijn recent drie exemplaren geschrapt, die bij nader inzien toch geen gevaar voor ons vormen.

Dat was mogelijk dankzij het werk van de Groningse sterrenkundige Teymoor Saifollahi en collega’s. Zij lichtten honderdduizenden foto’s door, op zoek naar zogenoemde aardscheerders: kleine objecten die in hun baan rond de zon in de buurt van de aarde komen.

Lees het hele bericht bij Scientias. (Alweer wat ouder bericht; ik loop wat achter met doorplaatsen…)

Categorieën
Sterrenkunde

Kannibalistisch verleden Melkweg in kaart gebracht

Melkweg met sterstromen

De Melkweg is een kannibaal. Als een kleiner sterrenstelsel in de buurt van ons sterrenstelsel komt, wordt het gegrepen, uit elkaar getrokken en opgevreten. Sporen van die schranspartij zijn vervolgens honderden miljoenen jaren later nog steeds te zien – voor wie weet waar hij naar moet kijken. Rond de Melkweg, in de zogenoemde halo, bevinden zich namelijk slierten en groepjes sterren die te herleiden zijn tot sterrenstelsels die ooit door het onze zijn opgeslokt.

Sterrenkundige Khyati Malhan van het Max Planck-instituut voor astronomie heeft nu samen met collega’s uit dat soort restjes afgeleid dat onze Melkweg zich zes keer eerder te buiten is gegaan aan een ander stelsel. Vijf van die samensmeltingen of mergers kenden we al. Maar de zesde, de verorbering van een stelsel dat de onderzoekers Pontus noemen, is nieuw.

Lees het hele bericht op Scientias.

Categorieën
Sterrenkunde

Heeft het heelal de vorm van een donut?

Als je met je ruimteschip een willekeurige richting in vliegt, blijf je dan maar nieuwe sterren en sterrenstelsels tegenkomen, hoe ver je ook doorgaat? Of zou het ook zo kunnen zijn dat je op een gegeven moment weer bij je beginpunt uitkomt? Dat het heelal, met andere woorden, niet zo oneindig is als je altijd hoort? Om die vraag te onderzoeken, kunnen we ons wenden tot de oudste straling van ons heelal. Wat die ons kan vertellen, onderzocht Ralf Aurich, theoretisch natuurkundige aan de Duitse universiteit van Ulm, samen met collega’s.

Lees het hele artikel op de site van KIJK.

Categorieën
Sterrenkunde

Perseverance verzamelt eerste monsters van Mars

Eén van de taken van Marsrover Perseverance is monsters verzamelen – niet om die zelf te onderzoeken, maar om ze veilig te stellen voor een toekomstige missie die ze moet gaan ophalen. Zoals we eerder schreven, mislukte begin augustus de eerste poging. Inmiddels is het wél gelukt twee samples uit een Martiaans rotsblok te halen, zo meldt NASA. 

Ook wat betreft Ingenuity, de onbemande helikoper die Perseverance vergezelt, is er goed nieuws te melden. Waar dit apparaatje van minder dan 2 kilogram aanvankelijk vijf vluchten zou maken, staat de teller nu al op twaalf. Inmiddels heeft de NASA dan ook besloten dit deel van de missie voor onbepaalde tijd te verlengen.

Lees het hele bericht op de site van de Nederlandstalige New Scientist!

Gesampelde steen op Mars
Het rotsblok waar Marsrover Perseverance twee monsters uit boorde. Foto: NASA/JPL-Caltech

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Wat heeft een zwart gat gemeen met een atoom?

In eerste instantie lijkt het moeilijk om twee dingen te bedenken die meer van elkaar verschillen dan een zwart gat en een atoom. De lichtste zwarte gaten die we tot nu toe hebben ontdekt, zijn nog altijd een paar keer zo zwaar als onze eigen zon, de zwaarste exemplaren hebben een tientallen miljarden keren grotere massa. Een waterstofatoom weegt een triljard keer zo weinig als een korreltje zand. Wat kan het een dan met het ander gemeen hebben? Nou, best wel wat, zeggen natuurkundige Taishi Ikeda van de Sapienza-universiteit in Rome en collega’s. Zij zien een intrigerende overeenkomst tussen enerzijds zwarte gaten en hun omgeving, en anderzijds een atoomkern of molecuul omringd door elektronen. En daarmee hopen ze nieuwe deeltjes op het spoor te komen.

Lees het volledige artikel op de site van KIJK. Niet de makkelijkste Far Out-aflevering om te schrijven; hoop dat ie een beetje werkt.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Spiegelmaterie kan neutronenster in zwart gat veranderen

Al sinds de jaren vijftig speculeren natuurkundigen over het bestaan van spiegeldeeltjes. Van zulke deeltjes zouden we hier op aarde nauwelijks iets van merken, maar in neutronensterren is het mogelijk een heel ander verhaal. Het binnenste van deze compacte overblijfselen van zware sterren kan namelijk langzaam veranderen in zogenoemde spiegelmaterie, schrijven theoretisch natuurkundige Zurab Berezhiani van de Italiaanse Universiteit van L’Aquila en collega’s in een onlangs online geplaatst artikel. En met name voor de zwaargewichten onder de neutronensterren is dat geen goed nieuws.

Lees het hele stuk op de site van New Scientist.

Lees verder “Spiegelmaterie kan neutronenster in zwart gat veranderen”
Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Röntgenstraling van neutronensterren bewijs voor axionen?

85 procent van de massa in ons heelal lijkt te bestaan uit donkere materie: deeltjes die we niet kunnen zien, maar die met hun zwaartekracht wel hun omgeving beïnvloeden. Eén hypothetisch deeltje waar deze donkere uit zou kunnen bestaan, is het axion. Een team van vier Amerikaanse natuurkundigen stelt nu dat deze deeltjes weleens de oorzaak zouden kunnen zijn van een overschot aan röntgenstraling afkomstig van neutronensterren. Anderen zijn niet overtuigd.

Lees het hele bericht op de site van New Scientist. 

Lees verder “Röntgenstraling van neutronensterren bewijs voor axionen?”
Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Gravitatiegolven van ’te zware’ zwarte gaten gedetecteerd

Als een zware ster ‘overlijdt’, laat ie een zwart gat achter – en volgens onze huidige theorieën kunnen zulke gaten maximaal 45 keer zoveel wegen als onze zon. De twee LIGO-detectoren in de VS en de Europese detector Virgo bij Pisa in Italië hebben echter zwaartekrachtsgolven gezien, afkomstig van twee samensmeltende zwarte gaten met massa’s die daarboven liggen. De vraag is nu hoe zulke gaten hebben kunnen ontstaan.

Lees het hele stuk op de site van New Scientist. 

Lees verder “Gravitatiegolven van ’te zware’ zwarte gaten gedetecteerd”
Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Schuiven met pi om Einstein te testen

Als wetenschappers ergens zeker van zijn, is het wel dat de waarde van het getal pi overal en altijd hetzelfde is. Deel de omtrek van een cirkel door de diameter, en je krijgt 3,14159 – gevolgd door nog een oneindig lange rij cijfers achter de komma, waarvan er inmiddels enkele biljoenen zijn uitgerekend. Met dat in het achterhoofd klinkt het plan van natuurkundige Carl-Johan Haster in eerste instantie vrij onzinnig: laat pi variëren tussen -20 en 20, en kijk welke waarde het beste werkt.

Nu rekent Haster niet met omtrekken en diameters van cirkels, maar met zwaartekrachtsgolven. Oftewel: de trillingen in de ruimtetijd die volgens Einsteins algemene relativiteitstheorie bijvoorbeeld ontstaan als twee zwarte gaten samensmelten. Zo’n trilling laat zich namelijk omschrijven door een fikse formule die onder meer pi bevat. Door te kijken of de waarde van pi waarbij de formule de trilling het best omschrijft ook overeenkomt met de wiskundige waarde van pi, check je in feite of de relativiteitstheorie wel klopt. Stel immers dat een pi van, zeg, 14,75465 veel beter werkt dan eentje van 3,14159 – dan moet er wel iets mankeren aan die theorie.

Lees de nieuwe Far Out op de site van KIJK of in het net verschenen augustusnummer van het blad. (Overigens had die bladversie als oorspronkelijke kop mijn absolute dieptepunt als koppenbedenker: ‘Einstein op de pi-jnbank.’ Gelukkig had de redactie een beter idee.)

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Mini-detector voor zwaartekrachtsgolven voorgesteld

Sinds september 2015 meten we met enige regelmaat zwaartekrachtsgolven: trillingen in de ruimtetijd, veroorzaakt door bijvoorbeeld twee zwarte gaten die samengaan. Probleem is alleen dat je daar detectors voor nodig hebt met kilometerslange tunnels. Kan het ook anders? Ja, denken natuurkundigen Sougato Bose van University College London, Anupam Mazumdar van de Rijksuniversiteit Groningen en collega’s. Door slim gebruik te maken van minuscule diamantjes verwachten zij een detector voor zwaartekrachtsgolven te kunnen bouwen die op een eettafel past.

Lees het hele artikel op de site van New Scientist.

Wel grappig: in 2017 schreef ik voor De Ingenieur een artikel over nv-centra in diamant als meetmethode voor magnetische velden, daarvóór schreef ik twee features voor KIJK over zwaartekrachtsgolven – maar had nooit gedacht dat die twee onderwerpen ooit bij elkaar zouden komen in één stuk.