Tag: KIJK

Categorieën
Natuurkunde

Zo win je energie uit een futloos deeltje

Als je ‘nulpuntsenergie’ googelt, krijg je goddank vooral links naar natuurkundige sites. Althans, dat is wat er gebeurt als ík ‘nulpuntsenergie’ google – een wetenschapsjournalist die vaak schrijft over deeltjesfysica en quantumzaken. Het zou zomaar kunnen dat de zoekmachine bij iemand die wat spiritueler in het leven staat heel andere resultaten bovenaan zet. Een link naar de site FreeEnergy4All bijvoorbeeld, die in nulpuntsenergie “dé nieuwe energiebron van de toekomst” ziet.

Bij dat soort claims zal elke natuurkundige driftig met zijn ogen gaan rollen. Ja, er is zoiets als nulpuntsenergie. En nee, daar heb je verder niets aan. Die kun je niet winnen als energiebron. Althans… Onlangs publiceerde het behoorlijk degelijke online tijdschrift Quanta Magazine een artikel met als kop ‘Natuurkundigen gebruiken quantummechanica om energie uit het niets te halen’. Zou het dan toch…?

Lees het hele artikel, eerder verschenen in de ‘papieren’ KIJK, nu op de KIJK-site. Links naar meer Far Out-afleveringen vind je hier.

Categorieën
Sterrenkunde

Heeft James Webb onze kosmologie onderuitgehaald?

James Webb-foto
Op deze foto van de James Webb-ruimtetelescoop zijn duizenden sterrenstelsels te ontwaren. Foto: NASA/ESA/CSA/STSCI

‘De eerste glimp die de James Webb-ruimtetelescoop opving van vroege sterrenstelsels zou de kosmologie stuk kunnen maken.’ Een nogal clickbait-achtige kop, maar hij verscheen afgelopen september toch echt op de site van het respectabele tijdschrift Scientific American.

Dat zou toch wat zijn, zeg. Onze nieuwste sterrenkijker is pas net serieus met zijn werk begonnen of, hop, hij zet al een streep door ons hele idee van hoe het heelal in elkaar steekt. Maar is dat ook echt zo? Dat bekeek sterrenkundige Maxime Trebitsch van de Rijksuniversiteit Groningen samen met drie collega’s.

Lees deze aflevering van mijn rubriek Far Out, eerder verschenen in het aprilnummer van KIJK, nu op de KIJK-site.

Categorieën
Overige wetenschap Sterrenkunde

Kinderen krijgen op Mars: kan dat veilig?

Marsoppervlak
Foto: NASA/JPL-Caltech/ASU/MSSS

Nu in de winkel (oké, alweer een tijdje, maar het duurde even voor ik mijn bewijsexemplaar kreeg): het extra dikke zomernummer van KIJK. Ik schreef het coververhaal, ‘Kinderen van de rode planeet’ (voorproefje hier). Het onderwerp: de risico’s van zwangerschappen en kinderen laten opgroeien op Mars. Wat toch de bedoeling zal zijn, als we daar ooit een kolonie willen stichten die niet afhankelijk is van de aarde om te overleven.

Lees verder “Kinderen krijgen op Mars: kan dat veilig?”
Categorieën
Natuurkunde

De zoektocht naar relic neutrino’s

Prototype van een deel van het experiment PTOLEMY, dat op zoek moet gaan naar relic neutrino's
Prototype van een deel van het experiment PTOLEMY, dat op zoek moet gaan naar relic neutrino's. (Foto: PTOLEMY Collaboration)

Ik hoorde er voor het eerst over bij het schrijven van dit nieuwsbericht voor Scientias: relic neutrino’s. (Ik heb ze maar geen relikwieneutrino’s of reliekneutrino’s genoemd; op zich helemaal voor Nederlandse termen, maar dan moet iemand ze wel daadwerkelijk gebruiken.) Oftewel: deeltjes van vlak na de oerknal, die nog steeds overal te vinden zouden moeten zijn. Helaas hebben ze inmiddels zó weinig energie dat we er nog nooit eentje hebben kunnen meten.

En voorlopig blijft het ook een redelijk hopeloze zoektocht, citeerde ik deeltjesfysicus Aart Heijboer in het Scientias-bericht. Op Twitter reageerde vervolgens de Nijmeegse hoogleraar Nicolo de Groot dat er wel degelijk plannen waren om deze deeltjes op niet al te lange termijn waar te kunnen nemen. Die opmerking bleek te gaan over het experiment PTOLEMY, waar ik eerder deeltjesfysicus Auke Pieter Colijn al kort over sprak, in een interview over het donkere-materie-experiment XENONnT ging. Leuk voor een heel artikel, dacht ik gelijk, al duurde het even voor ik er iets mee kon doen. Het resultaat vind je nu in KIJK 5/2023.

Lees verder “De zoektocht naar relic neutrino’s”
Categorieën
Overige wetenschap

Gordon Moore overleden. Hoe lang overleeft zijn wet nog?

Computerchip van Intel
Foto: Polk Rie

Afgelopen weekend werd bekend dat Gordon Moore, medeoprichter van Intel en bedenker van de beroemde Wet van Moore, op 94-jarige leeftijd is overleden. Ter gelegenheid daarvan zette KIJK mijn artikel van een paar jaar geleden over Moore’s wet integraal online.

Lees verder “Gordon Moore overleden. Hoe lang overleeft zijn wet nog?”
Categorieën
Natuurkunde

Houdt het muon zich toch aan de regels?

Vergeten hier te posten, maar wel een belangrijke update bij dit KIJK-artikel van eind 2021:

Het gold als een van de interessantste resultaten binnen de deeltjesfysica sinds de ontdekking van het higgsdeeltje: het feit dat er bij het verval van bepaalde deeltjes minder vaak muonen ontstaan dan je zou verwachten. Zou die afwijking van onze huidige deeltjestheorie, blootgelegd met het deeltjesexperiment LHCb, wijzen op het bestaan van nieuwe deeltjes of nieuwe natuurkrachten?

Terwijl theoretici enthousiast alle mogelijke oorzaken voor zo’n afwijking verkenden, ging het LHCb-team verder met het analyseren van data. En eerder deze maand maakten ze bekend: er is bij nader inzien toch geen verschil tussen hoe vaak er bij een verval muonen ontstaan, en hoe vaak hun lichtere broertjes opduiken, de bekendere elektronen.

Precies zoals de deeltjestheorie voorschrijft, dus? Niet per se.

Lees het hele stuk op de KIJK-site.

Lees verder “Houdt het muon zich toch aan de regels?”
Categorieën
Natuurkunde

Wat dacht KIJK in 2013 over 2023?

Al begin vorig jaar herinnerde ik de KIJK-redactie eraan dat we in 2013 op allerlei gebieden hadden voorspeld hoe de wereld er in 2023 voor zou staan. Leuk om onze teksten van destijds er weer eens bij te pakken en te zien wat daarvan terecht is gekomen?

Een reactie bleef uit, maar in september kreeg ik wel een mailtje van de coördinerend redacteur:

‘Weet jij nog dat KIJK in 2013 een vooruitblik heeft gegeven over 2023? Wat gebeurt er met de energie in 2023, wat gebeurt er met de economie, etc. Het lijkt ons leuk om nu te kijken wat daarvan uit is gekomen.’

Na uiteraard wat pesterijtjes via WhatsApp (‘Goed idee, joh! Ik had het zelf bedacht kunnen hebben!’) besloten we dat ik zou terugblikken op mijn eigen natuurkunde-vooruitblik, terwijl anderen de andere vakgebieden voor hun rekening namen.

Paar honderd qubits

En ik moet zeggen: ik ben best trots op mijn vooruitziende blik van toen. Of eigenlijk vooral: die van de deskundigen waarbij ik destijds te rade ging. Natuurkundige Frank Linde durfde het bijvoorbeeld aan om te roepen: over een jaar of vijf gaan we zwaartekrachtgolven zien. Dat werden er zelfs maar drie. En diens collega Lieven Vandersypen voorspelde een quantumcomputer van enkele tientallen qubits. Dat lukte een paar jaar geleden al; inmiddels zitten we op een paar honderd qubits.

Ik liet me er verder niet toe verleiden te claimen ‘over tien jaar zullen we het donkere-materie-probleem wel hebben opgelost’ – al leek 2023 toen nog héél ver weg. Verder voorspelde ik geen ontdekkingen met de LHC (higgs hadden we in 2013 al gevonden), die er ook niet kwamen.

Minder futuristisch

Je zou bijna denken: best makkelijk, dat voorspellen. Tot je bijvoorbeeld een blik werpt op de pagina’s over gadgets die eind 2013 in KIJK verschenen. Slimme contactlenzen, ID-chips onder onze huid, alles-in-een-huishoudrobots… Allemaal zouden ze gemeengoed worden. Helaas, 2023 is een stuk minder futuristisch gebleken dan onze spulletjesmensen toen dachten.

KIJK 2/2023, met de volledige vooruitblik-terugblik, ligt nu in de winkel en is hier online te bestellen. In hetzelfde nummer vind je ook mijn interview met bemiddelaar Fleur Ravensbergen.

Categorieën
Overig

Fleur Ravensbergen: ‘Wij voeren de gesprekken die anderen niet voeren’

Afgelopen voorjaar zag ik de aankondiging van het boek Ontwapend in de catalogus van uitgeverij Nieuw Amsterdam, en ik was gelijk geïntrigeerd: een Nederlandse die onderhandelde in onder andere Noord-Ierland, Baskenland en Irak. Ik vroeg de drukproef aan, en besloot al lezende: hier zit zéker een goed interview in.

Omslag boek 'Ontwapend'

Dat interview had ik in principe voor allerlei media kunnen uitwerken: van de Linda tot een landelijk dagblad. Maar goed, op veel plekken heb ik de juiste ingangen niet, de Volkskrant had Ravensbergen jaren geleden al geïnterviewd dus dat dreigde een herhaling van zetten te worden, een andere krant wees mijn voorstel af.

Ondertussen zat KIJK om interviews verlegen dus dacht ik: ook een prima plek. Daar heb je tenminste genoeg woorden tot je beschikking om er een echt interessant verhaal van te maken.

Of dat gelukt is: oordeel zelf! Het stuk is te vinden op pagina 30 van KIJK 2/2023. De editie is hier te bestellen.

Categorieën
Sterrenkunde

Ontstonden de eerste continenten dankzij de Melkweg?

Planeet gebombardeerd door kometen
Illustratie: NASA/JPL-Caltech/CC BY 2.0

Volgens de meeste wetenschappers is de vorming van de aardkorst – de tot 40 kilometer dikke laag gesteente die onze planeet omhult – een puur aardse aangelegenheid. Een internationaal team van geologen en astronomen denkt daar echter anders over: volgens hen heeft het heelal ook wat in de melk te brokkelen gehad. Als de jonge aarde in zijn baan rond het centrum van ons sterrenstelsel, de Melkweg, door een spiraalarm bewoog, zou dat de aardkorstvorming namelijk een flinke boost hebben gegeven. Dit verschijnsel, zo claimt een persbericht van de Geological Society of America over het onderzoek, zou zo zelfs “geholpen hebben met de vorming van de eerste continenten”. Hoe zit dat?

Lees het hele artikel op de KIJK-site, of in KIJK 1/2023.

Categorieën
Natuurkunde Overige wetenschap

AI ontdekt alternatieve natuurkunde? Mwah

“Een AI heeft zojuist op eigen houtje een alternatieve natuurkunde ontdekt.” Dat kopte de site ScienceAlert onlangs. Schromelijk overdreven, helaas. Wat dit algoritme wél heeft gedaan, vertel ik je in de nieuwe KIJK. (Oké, niet meer splinternieuw. ’t Was weer eens druk hier.)

KIJK 12/2022

In hetzelfde nummer: artikelen over onder meer bacteriën die energie opwekken en een vergeten concurrent van Einsteins algemene relativiteitstheorie. Plus: de winnaars van het Beste Tech-Idee van 2022. (Een wedstrijd die ik trouwens bedacht heb, toen ik nog in vaste dienst was bij het tijdschrift! Leuk dat het een blijvertje is gebleken.)

Het decembernummer van KIJK is hier te bestellen, binnen Nederland zonder verzendkosten.

Historische spanningen

Daarnaast ligt nu de Koude Oorlog-special van het tijdschrift in de winkel. (Abonnees kregen hem gratis bij het bovenstaande nummer.) Ingegeven door de nieuwe spanningen tussen Rusland en het Westen, maar met een historische invulling. Wat voor mij – ik deed de technische eindredactie – prima was. Mijn geheugen gaat maar terug tot Gorbatsjov en Reagan; van wat zich daarvoor allemaal afspeelde, wist ik schrikbarend weinig. Goed dus om daar eens 116 pagina’s aan artikelen over onder ogen te krijgen.

De Koude Oorlog-special is hier te bestellen, ook weer zonder verzendkosten binnen Nederland.