Categorieën
Sterrenkunde

Mega-simulatie FLAMINGO rekent enorm stuk heelal door

Wil je meer over het heelal te weten komen? Bouw dan nóg betere telescopen en doe daarmee nóg meer waarnemingen, zou je zeggen. Maar er is ook een andere manier: laat computers simuleren hoe het universum zich in de loop der miljarden jaren ontwikkelt.

Binnen dat laatste gebied heeft een internationaal team onder leiding van Leidse astronomen nu een nieuwe stap gezet, met de grootste simulatie in zijn soort: FLAMINGO. Die had meteen een heet hangijzer uit de kosmologie uit de weg kunnen ruimen – maar dat heeft ie niet gedaan. ‘We zullen terug naar de tekentafel moeten.’

Lees het hele stuk op de site van Trouw of – waarschijnlijk – komende zaterdag in de krant.

Het genoemde kosmische hete hangijzer is trouwens de S8-spanning. Die houdt in dat sterrenkundigen met verschillende methodes verschillende waardes vinden voor de mate van klontering in het heelal. Misschien iets voor een heel artikel in het een of andere tijdschrift.

Categorieën
Sterrenkunde

Armageddon in het echt

Wat te doen als een flinke planetoïde op de aarde dreigt te botsen? Blaas zo’n ding gewoon op, zou je zeggen. Maar daar maak je het niet per se beter mee. Zo ontstaat namelijk een hele verzameling brokstukken die de aarde alsnog kunnen treffen. “Een atoombom op een planetoïde gooien is zo ongeveer het domste wat je kunt doen”, zegt de Leidse sterrenkundige Simon Portegies Zwart dan ook.

Toch staan kernbommen te boek als “de meest veelbelovende techniek” om een planetoïde aan te pakken, schrijven de Hongaarse astronoom Zsolt Regály en collega’s in een recent wetenschappelijk artikel. Maar waar en wanneer moet je die bommen dan gooien om de aarde zo min mogelijk in gevaar te brengen? Daar lieten ze een nieuwe berekening op los.

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

Categorieën
Sterrenkunde

Mega-schepen spotten met zwaartekrachtgolven

In 2016 kregen sterrenkundigen er een zintuig bij. Eeuwenlang hadden ze zich bij het doorgronden van het universum moeten baseren op licht. Maar zeven jaar geleden maakte het Amerikaanse observatorium LIGO bekend voor het eerst zwaartekrachtgolven te hebben gemeten. Oftewel: rimpelingen in de ruimtetijd, die met de lichtsnelheid door het heelal bewegen.

Tot nu toe zijn die zwaartekrachtgolven vooral gebruikt om botsingen te bestuderen tussen extreem compacte astronomische objecten als zwarte gaten en neutronensterren. Maar Luke Sellers van het Advanced Propulsion Laboratory in New York en de Universiteit van Californië in Los Angeles gooit het met vier collega’s over een andere boeg. Zij stellen voor dit soort golven te gebruiken om op zoek te gaan naar buitenaardse ruimteschepen. Maar dan wel met een maatje XXXXXL, want anders zijn ze met de huidige technologie niet te spotten.

Lees het hele stuk – eerder verschenen in KIJK 8/2023 – nu op de site van KIJK.

Categorieën
Sterrenkunde

Golfspotten voor gevorderden

Zoals ik hier schreef, liep ik al een tijdje rond met het idee om een artikel te schrijven over voorstellen om zwaartekrachtgolven te meten met andere frequenties dan de golven die observatoria als LIGO en Virgo sinds acht jaar oppikken. Even werd ik ingehaald door de waarschijnlijke waarneming van zwaartekrachtgolven met ultrakorte frequenties door Pulsar Timing Arrays. Dat leidde tot een nieuwsbericht en een achtergrondartikel in Trouw, en een nieuwsbericht op de KIJK-site.

Daarna pakte ik de draad weer op en werkte ik verder aan mijn KIJK-artikel over de zwaartekrachtgolven met frequenties tússen die van de Pulsar Timing Arrays en die van LIGO en Virgo. En dat verhaal kun je nu lezen in het nieuwe nummer. Een voorproefje van het artikel vind je hier.

Categorieën
Sterrenkunde

Heeft James Webb onze kosmologie onderuitgehaald?

‘De eerste glimp die de James Webb-ruimtetelescoop opving van vroege sterrenstelsels zou de kosmologie stuk kunnen maken.’ Een nogal clickbait-achtige kop, maar hij verscheen afgelopen september toch echt op de site van het respectabele tijdschrift Scientific American.

Dat zou toch wat zijn, zeg. Onze nieuwste sterrenkijker is pas net serieus met zijn werk begonnen of, hop, hij zet al een streep door ons hele idee van hoe het heelal in elkaar steekt. Maar is dat ook echt zo? Dat bekeek sterrenkundige Maxime Trebitsch van de Rijksuniversiteit Groningen samen met drie collega’s.

Lees deze aflevering van mijn rubriek Far Out, eerder verschenen in het aprilnummer van KIJK, nu op de KIJK-site.

Categorieën
Sterrenkunde

De zon als versterker van buitenaardse signalen

Het zou zomaar kunnen dat we ons sterrenstelsel delen met een andere beschaving. Een beschaving die misschien al wat langer meedraait dan de onze, en die hele hordes onbemande ruimtescheepjes eropuit heeft gestuurd. Wie weet bevindt een van die ruimtescheepjes zich wel in ons eigen zonnestelsel, speculeren sterrenkundigen Nick Tusay en Macy Huston van de Amerikaanse Penn State-universiteit. En dan niet als een eenzame verkenner, maar als onderdeel van een enorm communicatienetwerk. Waarbij de zon handig wordt ingezet als een versterker van signalen afkomstig van een naburig planetenstelsel.

Lees deze aflevering van Far Out, eerder verschenen in KIJK 3/2023, nu gratis op de KIJK-site.

Categorieën
Sterrenkunde

Pulsar Timing Arrays zien sterke aanwijzingen voor zwaartekrachtgolven

Al een tijdje liep ik rond met het idee een artikel te schrijven over zwaartekrachtgolven. En dan niet de golven die de observatoria LIGO en Virgo inmiddels met enige regelmaat meten, maar al die ándere golven. LIGO en Virgo zijn namelijk het gevoeligst voor zwaartekrachtgolven met frequenties van rond de 100 hertz – maar er zijn er ook van 1 hertz. Of 1 millihertz. Of 1 microhertz. Of… Nu ja, je snapt mijn punt. Wat voor methodes zijn er bedacht om al die frequentiegebieden meetbaar te maken? Daar mocht ik voor KIJK een achtergrondverhaal over schrijven.

Categorieën
Sterrenkunde

SETI in Skepter: astronomen versus antropologen

Laten we ons bij de zoektocht naar buitenaardse intelligentie niet te zeer leiden door de technologie op aarde van dat moment? In mijn boek Verstoppertje spelen met aliens (2017) stipte ik die gedachte al kort aan, in het zomernummer van Skepter werk ik het verder uit.

Categorieën
Natuurkunde

Recensie ‘Voorbij de Big Bang’ nu online

Nu te lezen op de site van New Scientist: mijn recensie van het boek Voorbij de Big Bang van Laura Mersini-Houghton.

Categorieën
Sterrenkunde

Ontstonden de eerste continenten dankzij de Melkweg?

Volgens de meeste wetenschappers is de vorming van de aardkorst – de tot 40 kilometer dikke laag gesteente die onze planeet omhult – een puur aardse aangelegenheid. Een internationaal team van geologen en astronomen denkt daar echter anders over: volgens hen heeft het heelal ook wat in de melk te brokkelen gehad. Als de jonge aarde in zijn baan rond het centrum van ons sterrenstelsel, de Melkweg, door een spiraalarm bewoog, zou dat de aardkorstvorming namelijk een flinke boost hebben gegeven. Dit verschijnsel, zo claimt een persbericht van de Geological Society of America over het onderzoek, zou zo zelfs “geholpen hebben met de vorming van de eerste continenten”. Hoe zit dat?

Lees het hele artikel op de KIJK-site, of in KIJK 1/2023.