Categorieën
Sterrenkunde

Pulsar Timing Arrays zien sterke aanwijzingen voor zwaartekrachtgolven

Al een tijdje liep ik rond met het idee een artikel te schrijven over zwaartekrachtgolven. En dan niet de golven die de observatoria LIGO en Virgo inmiddels met enige regelmaat meten, maar al die ándere golven. LIGO en Virgo zijn namelijk het gevoeligst voor zwaartekrachtgolven met frequenties van rond de 100 hertz – maar er zijn er ook van 1 hertz. Of 1 millihertz. Of 1 microhertz. Of… Nu ja, je snapt mijn punt. Wat voor methodes zijn er bedacht om al die frequentiegebieden meetbaar te maken? Daar mocht ik voor KIJK een achtergrondverhaal over schrijven.

Categorieën
Overige wetenschap

Boekrecensie: ‘Waarom we beter denken dan we denken’

Moedeloos zou je ervan worden. Mensen geloven de gekste dingen: van het onwaarschijnlijkste nepnieuwtje tot de bizarste complottheorie. En betrouwbare informatie of steekhoudende argumenten hebben geen zin, want mensen laten zich leiden door hun emoties, hebben allemaal hun eigen waarheid, vinden wetenschap ook maar een mening, en blijven halsstarrig in hun loopgraaf zitten.

Of… zijn we met z’n allen eigenlijk best rationeel? Barsten we niet van de ingebakken denkfouten, maar is de manier waarop we onze standpunten vormen én bijstellen best slim? Dat betoogt filosoof Maarten van Doorn in Waarom we beter denken dan we denken.

Lees mijn boekrecensie op de site van New Scientist. Echt een aanrader; zo’n boek waar je steeds met anderen over wilt praten terwijl je het aan het lezen bent, en dat nadat je het hebt uitgelezen nog verschillende keren in je hoofd plopt bij iets wat je leest in de media.

De boekrecensie staat trouwens ook in het nieuwe nummer van New Scientist, waarin je verder onder meer mijn vertaling van een artikel over een ‘bijna-quantumtheorie’ aantreft. (Ja, af en toe vertaal ik tegenwoordig ook teksten; best fijn voor de afwisseling.)

Categorieën
Sterrenkunde

SETI in Skepter: astronomen versus antropologen

Laten we ons bij de zoektocht naar buitenaardse intelligentie niet te zeer leiden door de technologie op aarde van dat moment? In mijn boek Verstoppertje spelen met aliens (2017) stipte ik die gedachte al kort aan, in het zomernummer van Skepter werk ik het verder uit.

Categorieën
Overige wetenschap

Vriend of Vijand: podcast over een duivels dilemma

Wetenschap is gebaat bij openheid, zou je zeggen. Onderzoekers uit de hele wereld werken samen om de geheimen van de werkelijkheid te doorgronden en nieuwe technologieën te ontwikkelen. Aan de andere kant is er ook kennis die niet zomaar overal moet belanden, zoals ontdekkingen waarmee een land kernwapens kan maken. Hoe ga je daarmee om? Daarover gaat de vijfdelige podcast Vriend of Vijand van wetenschapsjournalist Saar Slegers.

Lees mijn korte recensie over deze nieuwe podcastserie op de site van New Scientist. (Overigens gebaseerd op de eerste vier afleveringen; de vijfde was nog niet af toen ik mijn stukje moest inleveren.)

Laatst ook eindelijk het slot van De Man en De Maan beluisterd, van dezelfde maker, over de verwoede poging van astronoom Marc Klein Wolt en collega’s om Nederlandse antennes mee te krijgen met een Chinese satelliet. Wat mij betreft een nog grotere aanrader dan Vriend of Vijand – maar beluister ze vooral alle twee.

Categorieën
Natuurkunde

De zoektocht naar relic neutrino’s

Ik hoorde er voor het eerst over bij het schrijven van dit nieuwsbericht voor Scientias: relic neutrino’s. (Ik heb ze maar geen relikwieneutrino’s of reliekneutrino’s genoemd; op zich helemaal voor Nederlandse termen, maar dan moet iemand ze wel daadwerkelijk gebruiken.) Oftewel: deeltjes van vlak na de oerknal, die nog steeds overal te vinden zouden moeten zijn. Helaas hebben ze inmiddels zó weinig energie dat we er nog nooit eentje hebben kunnen meten.

En voorlopig blijft het ook een redelijk hopeloze zoektocht, citeerde ik deeltjesfysicus Aart Heijboer in het Scientias-bericht. Op Twitter reageerde vervolgens de Nijmeegse hoogleraar Nicolo de Groot dat er wel degelijk plannen waren om deze deeltjes op niet al te lange termijn waar te kunnen nemen. Die opmerking bleek te gaan over het experiment PTOLEMY, waar ik eerder deeltjesfysicus Auke Pieter Colijn al kort over sprak, in een interview over het donkere-materie-experiment XENONnT ging. Leuk voor een heel artikel, dacht ik gelijk, al duurde het even voor ik er iets mee kon doen. Het resultaat vind je nu in KIJK 5/2023.

Categorieën
Overige wetenschap

Vaccins lijken geen gevaarlijkere coronavarianten op te leveren

Het lijkt een logische zorg: als je iedereen vaccineert tegen het coronavirus, werk je dan geen nieuwe variant in de hand die immuun is voor het vaccin in kwestie? Waarna je met een nieuw vaccin moet komen, en de geschiedenis zich herhaalt. Gelukkig lijkt die zorg ongegrond. Een grote studie in Hongkong laat zien dat zowel het Pfizer-vaccin als het Chinese Sinovac niet leidt tot een gevaarlijkere coronavariant.

Lees het hele bericht op de site van New Scientist.

Ik herinner me trouwens levendig een opiniestuk in een landelijke krant – ik meen de Volkskrant – waarin een natuurkundige vraagtekens zette bij het massaal vaccineren van de bevolking met precies dit argument. Kon het alleen met geen mogelijkheid terugvinden en zelfs ‘coronachef’ Maarten Keulemans wist niet waar ik het over had. Mocht iemand anders het wel boven water kunnen halen – áls ik het stuk niet verzonnen heb, tenminste – dan houd ik me aanbevolen!

Categorieën
Natuurkunde

Water bevroren in kubusjes-vorm

IJs in blokjes? Dat mag niets nieuws heten. Iedereen heeft wel zo’n traytje in de diepvries staan, om op warme dagen een glas cola nóg wat verfrissender te maken. Maar ijs dat uit zichzelf bevriest in blokjesvorm, op de schaal van moleculen en atomen: daar debatteert de wetenschap al over sinds de jaren veertig. Nu zijn Chinese onderzoekers erin geslaagd dit kubische ijs in pure vorm te laten ontstaan.

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

Meer verhalen over bijzondere vormen van waterijs? Zie ook dit eerdere stuk voor Scientias en deze tekst voor New Scientist.

Categorieën
Natuurkunde

ATLAS scherpt massabepaling W-boson aan

Nieuws – althans, een klein beetje nieuws – op het front van de massa van het W-boson.

Afgelopen zomer schreven we in KIJK uitgebreid over het W-boson. Of, specifieker: over de meest recente meting van de massa van dit deeltje. Die was toen net gepubliceerd door een team dat aan de slag was gegaan met alle data verzameld door het Amerikaanse experiment CDF. Wat deze meting zo bijzonder maakte: de massa die deze onderzoekers vonden, lag boven de massa die de theorie voorspelt. En dat zou kunnen duiden op – bijvoorbeeld – nieuwe deeltjes.

Alleen: zoals één zwaluw nog geen zomer maakt, zo moet je als natuurkundige ook niet al te hard van stapel lopen als één experiment met een onverwacht resultaat komt. Eerst maar eens afwachten wat andere experimenten over hetzelfde fenomeen te zeggen hebben. Vinden die ook iets geks, dan heb je misschien echt iets nieuws in handen. Doen ze dat niet… Dan zou het zomaar kunnen dat er bij dat ene experiment iets mis is gegaan.

Afgelopen week deed ATLAS, het grootste experiment dat deeltjesbotsingen in de versneller LHC bestudeert, een duit in het zakje. Dat publiceerde een nieuwe analyse… En die strookt met de eerdere ATLAS-waarde uit 2017, én met de theoretische voorspelling.

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

Categorieën
Natuurkunde

Recensie ‘Voorbij de Big Bang’ nu online

Nu te lezen op de site van New Scientist: mijn recensie van het boek Voorbij de Big Bang van Laura Mersini-Houghton.

Categorieën
Overige wetenschap

Gordon Moore overleden. Hoe lang overleeft zijn wet nog?

Afgelopen weekend werd bekend dat Gordon Moore, medeoprichter van Intel en bedenker van de beroemde Wet van Moore, op 94-jarige leeftijd is overleden. Ter gelegenheid daarvan zette KIJK mijn artikel van een paar jaar geleden over Moore’s wet integraal online.