Een tijdje geleden vroeg ik me op dit blog af: waar komt de kreet ‘De deeltjesdierentuin’ eigenlijk vandaan? Ik neusde wat rond op internet, maar kwam niet tot een bevredigend antwoord. Dankzij wetenschapsjournalist Claud Biemans heb ik dat antwoord nu wel. Met behulp van Google Books – daar moet ik echt meer mee gaan doen – ontdekte zij dat de titel van mijn eerste boek waarschijnlijk afkomstig is van J. Robert Oppenheimer, beter bekend als de ‘vader van de atoombom’.
Tag: geschiedenis
Categorieën
De omhoog-gaander vijf
Internetcartoonist XKCD heeft weer eens een mooi stukje werk afgeleverd: de Saturnus-V-raket, uitgelegd met alleen de duizend meest gebruikte Engelse woorden.
Er zijn allerlei redenen waardoor een markant bouwwerk dat je liefst voor eeuwig zou laten bestaan toch kan verdwijnen: aardbevingen, overstromingen, oorlog, religieus fanatisme… Het Amerikaanse non-profitbedrijf CyArk zorgt er in samenwerking met andere instanties voor dat dit soort monumenten toch bewaard blijven voor het nageslacht door ze in drie dimensies te scannen.
Hoewel er allerlei bovennatuurlijke elementen in zitten, lijken epische verhalen als Homeros’ Ilias toch deels geworteld te zijn in de geschiedenis. Twee natuurkundigen van Coventry University hebben dat idee nu verder onderzocht door de sociale netwerken van drie van dit soort verhalen in kaart te brengen, om die vervolgens te vergelijken met netwerken uit de echte wereld en netwerken van verhalen die overduidelijk fictie zijn, zoals Harry Potter. De conclusie: de Ilias en het Britse epos Beowulf zijn in dit opzicht realistisch. En zelfs een Iers epos dat tot nu toe als puur fictief werd gezien, heeft na wat gesleutel een geloofwaardig netwerk.
“Als ik zou vragen: ‘Heeft Pol Pot ook goede dingen gedaan?’ dan zou iedereen zeggen: ‘Pol Pot, die massamoordenaar? Dat kan niet waar zijn!’ Maar wat er onder Mao gebeurde ten tijde van de Grote Sprong Voorwaarts was Pol Pot maal twintig. Zat daar ook iets goeds bij? Als je die vraag in China stelt, krijg je steeds hetzelfde antwoord. Ze wijzen naar een waterreservoir, een dam of een kanaal en ze zeggen: ‘Kijk! Dat hebben wij gegraven! Zonder de Grote Sprong Voorwaarts was dat niet gelukt!’ Dat kan wel zo zijn, maar er is heel veel bewijs te vinden in de archieven dat laat zien dat veel van die door grote aantallen mensen gegraven kanalen en gebouwde dammen enorm negatieve gevolgen hadden, zoals verzilt land of vernietigende overstromingen.”
Lees op de KIJK-site het tweede deel van mijn interview met historicus Frank Dikötter, die in China lokale archieven uitpluisde op zoek naar informatie over de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1962). In de gisteren verschenen editie van KIJK vind je een achtergrondartikel over dezelfde periode van mijn hand.
Categorieën
‘De Grote Sprong Voorwaarts was massamoord’
“Mijn grootste vondst in de lokale Chinese archieven was dat ik een extreem gedetailleerd verslag vond van onderzoek naar geweld in één regio. Ik las over een jongen die wat graan had gestolen en daarom vastgebonden in een vijver werd gegooid zodat hij verdronk. En over honderden dorpelingen die hartje winter met ontblote borst buiten moesten werken – inclusief zwangere vrouwen. Gruwelijke voorbeelden van geweld, keer op keer op keer. En dat verraste me. Naïef misschien, maar ik dacht destijds nog dat de hongersnood simpelweg inhield dat er gebrek aan voedsel was.”
Lees het eerste deel van mijn interview met historicus Frank Dikötter, die in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2008 in Beijing, toen in China een klimaat heerste van relatieve openheid, lokale archieven uitpluisde op zoek naar informatie over de Grote Sprong Voorwaarts (1958-1962). In het morgen te verschijnen nieuwe nummer van KIJK een achtergrondartikel over dezelfde periode.
De Grote Sprong Voorwaarts heette het optimistisch: het plan waarmee de Chinese leider Mao Zedong de landbouw en industrie van zijn land eind jaren vijftig een enorme vlucht hoopte te laten nemen. In plaats daarvan werd het in allerlei opzichten een drama. Inmiddels is het een halve eeuw geleden dat de Grote Sprong werd beëindigd. Een goed moment om terug te blikken op deze waanzinnige periode, waarin onder meer de mussen het moesten ontgelden en gebruiksvoorwerpen werden omgesmeed tot waardeloos staal. Waarom ging een bevolking van honderden miljoenen mensen hierin mee?
Nu te lezen op de KIJK-site: een voorproefje van mijn geschiedenisartikel ‘Dodelijke dadendrang’ over Mao Zedongs Grote Sprong Voorwaarts, te verschijnen in KIJK 8/2012. Deze editie ligt vanaf vrijdag 29 juni in de winkel.
Verder komende week op de KIJK-site: in twee delen het bijna integrale interview dat ik een tijd geleden had met Frank Dikötter, schrijver van het boek Mao’s massamoord, dat veel te interessant was om alleen maar te dienen als bron voor een handvol quotes in bovenstaand artikel…
Categorieën
Ongedwongen quantumgrootheden
In een van de boeken die ik momenteel aan het raadplegen ben voor mijn eigen boek over deeltjesfysica, las ik dat er filmbeelden bestaan van de Solvayconferentie van 1927, een legendarische bijeenkomst van topnatuurkundingen waaronder Albert Einstein, Niels Bohr, Marie Curie, Paul Dirac, Werner Heisenberg, Erwin Schrödinger en Wolfgang Pauli. En jawel hoor, ze staan online:
Erg bijzonder, om van die grote namen waar je honderd keer over gelezen hebt op bewegende beelden te zien – en dan ook nog op zo’n ongedwongen manier. (Ik kende alleen deze foto van de bijeenkomst, waar de heren en dame allemaal toch wat minder gemakkelijk op staan…)
Op 14 april 1912 ging de RMS Titanic ten onder, na een ijsberg te hebben geramd. Maar hoe kwam het eigenlijk dat het betreffende stuk zee zoveel ijsbergen bevatte? Volgens Donald Olson en Russell Doescher van de Texas State University te San Marcos zou dat het gevolg kunnen zijn geweest van een zeldzame samenloop van omstandigheden, waarbij de maan en de zon hoofdrollen speelden.
Ook vandaag de dag wonen er nog Maya’s in Midden-Amerika, maar hun klassieke beschaving ging ten onder tussen 800 en 1000 na Christus. Dat was lang voordat de Europeanen de nieuwe wereld ontdekten, dus deze ramp kunnen we eens niet aan de conquistadores wijten. Maar wat zorgde dan wel voor de instorting van de Maya-maatschappij? Dat zouden heel goed wijdverbreide periodes van droogte kunnen zijn geweest, zo laat nieuw onderzoek van Martín Medina-Elizalde en Eelco Rohling zien. En die droogtes zouden op hun beurt veroorzaakt kunnen zijn doordat er in de genoemde periode te weinig tropische stormen waren.