Categorie: Sterrenkunde

Categorieën
Sterrenkunde

Recordaantal elementen herkend in één ster

Hoe ontstaan de elementen waar alles om ons heen van gemaakt is? Voor de zwaardere atoomsoorten zijn we daarbij aangewezen op gewelddadige gebeurtenissen in het heelal: botsende neutronensterren of zware sterren die als supernova exploderen. Om dat proces beter te kunnen doorgronden, hebben astronoom Ian Roederer (Universiteit van Michigan) en collega’s zoveel mogelijk elementen geïdentificeerd in de ster HD 222925.

Onder andere blijkt deze ster in het sterrenbeeld Toekan een aantal metalen te bevatten waar de harten van ons aardbewoners altijd sneller van gaan kloppen: zilver, goud en platina. Maar ook de elementen wolfraam, molybdeen, osmium en iridium, om er maar vier te noemen, maken deel uit van de ster.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Sterrenkunde

Aardse data op (of in) de maan?

Vorig jaar schreef Scientias al over plannen om zaden, sporen, sperma en eicellen van 6,7 miljoen soorten op te bergen in gangenstelsels onder het maanoppervlak. Het Amerikaanse bedrijf Lonestar wil iets soortgelijks gaan doen, maar dan met belangrijke data.

“Ik vind het onbegrijpelijk dat we onze kostbaarste bezittingen – onze kennis en data – alleen hier op aarde bewaren”, zegt Chris Stott, CEO van Lonestar, tegenover de Britse IT-site The Register. “We moeten ze veiligstellen op een plek hier ver vandaan.” De maan dus.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Leuk, nog een plannetje voor de maan, naast de voorbeelden die ik behandel in het meinummer van Eos. (Zie ook dit bericht voor New Scientist.)

Geen idee wat er allemaal van gaat komen, maar op een bepaalde manier inspireert het me wel. Voelt een beetje als de eerste, heel voorzichtige stapjes richting een The Expanse-achtig zonnestelsel.

Categorieën
Sterrenkunde

Hoe geef je Mars een magneetveld?

Na de aarde is Mars de meest leefbare planeet van ons zonnestelsel – maar stel je daar niet al te veel bij voor. De gemiddelde temperatuur aan het oppervlak is zo’n 60 graden onder nul. De atmosfeer bevat nauwelijks zuurstof. En de luchtdruk is er zo laag dat het water in je longen, ogen en speeksel er spontaan van zou gaan koken. Een verblijf op Mars komt daardoor neer op: lekker in je (hopelijk) veilige habitat blijven, op een incidentele wandeling in astronautenpak na.

Tenzij… we Mars weten te ‘terraformen’. Oftewel: de omstandigheden op onze buurplaneet zo naar onze hand zetten dat we er wél naar buiten kunnen lopen zonder binnen de kortste keren het loodje te leggen.

Een belangrijke stap is dan het aanleggen van een magneetveld. Natuurkundige Ruth Bamford van het Britse Rutherford Appleton Laboratory heeft nu samen met collega’s verschillende manieren doorgerekend waarmee we dat voor elkaar kunnen krijgen. Ergens in de verre, verre toekomst. Als we dat héél, héél graag zouden willen.

Lees het hele artikel – eerder verschenen in KIJK 4/2022 – nu op de KIJK-site!

Categorieën
Overige wetenschap Sterrenkunde

Hoe zien aliens eruit?

Die vraag beantwoord ik – een beetje – in het coververhaal van het meinummer van KIJK.

Preciezer is de vraag: wat kan de aardse evolutie ons vertellen over leven op andere planeten? Welke eigenschappen delen de organismen hier waarschijnlijk met organismen die zijn ontstaan hier lichtjaren vandaan, onder heel andere omstandigheden?

KIJK 5/2022
Lees verder “Hoe zien aliens eruit?”
Categorieën
Sterrenkunde

Drie aardscheerders blijken toch geen gevaar

Als een planetoïde of komeet de aarde raakt, kan dat enorme gevolgen hebben – vraag maar aan de dino’s. Daarom houden de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en diens Amerikaanse evenknie NASA een Risk List bij met planetoïden die binnen honderd jaar kans maken in te slaan op onze planeet. Van die lijst zijn recent drie exemplaren geschrapt, die bij nader inzien toch geen gevaar voor ons vormen.

Dat was mogelijk dankzij het werk van de Groningse sterrenkundige Teymoor Saifollahi en collega’s. Zij lichtten honderdduizenden foto’s door, op zoek naar zogenoemde aardscheerders: kleine objecten die in hun baan rond de zon in de buurt van de aarde komen.

Lees het hele bericht bij Scientias. (Alweer wat ouder bericht; ik loop wat achter met doorplaatsen…)

Categorieën
Sterrenkunde

Geven zwarte gaten ons een voorproefje van het einde van het heelal?

Je zou er zomaar van wakker kunnen liggen. Elk moment kan het heelal ten einde komen. Nu bijvoorbeeld. Oké, toch niet. Nu dan? Weer niet. Phew. Misschien hebben we zelfs nog tot het eind van dit artikel. Of, wat waarschijnlijker is, nog zo’n 100 miljoen miljard miljard miljard jaar. Maar feit blijft: op elk moment is er een minuscule kans dat het universum er de brui aan geeft.

Waar dat voor de gemiddelde heelalbewoner zal klinken als een punt van zorg, zijn natuur- en sterrenkundigen vooral razend geïnteresseerd in dit verschijnsel. Want stel nu dat het gemiddeld langer of juist korter duurt voordat het heelal op deze manier komt te overlijden. Dan zou dat kunnen wijzen op nieuwe deeltjes of natuurkrachten.

Maar ja: hoe bestudeer je een verschijnsel dat waarschijnlijk nog onvoorstelbaar lang op zich laat wachten – en dat, áls het een keer plaatsvindt, gelijk alle leven in het heelal uitroeit? Door te kijken naar botsingen tussen zwarte gaten, stelt de Georgische natuurkundige Mariam Chitishvili samen met drie collega’s in een recent artikel.

Lees deze aflevering van de rubriek Far Out, eerder gepubliceerd in KIJK 3/2022, nu online.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

‘De fusiedroom’ genomineerd voor Cosmos Boekenprijs

Mijn vierde boek, het vorig jaar verschenen De fusiedroom, is genomineerd voor de Cosmos Boekenprijs van 2022! Deze nieuwe prijs wil het beste populairwetenschappelijke boek over natuurkunde, sterrenkunde en/of wiskunde van het jaar te belonen.

De andere genomineerde boeken zijn De paraplu-stelling van Mickaël Launay, Helgoland van Carlo Rovelli, Fundamenteel van Frank Wilczek en Het multiversum van Ans Hekkenberg.

Er worden twee prijzen toegekend: eentje door een vakjury, eentje door scholieren die alle genomineerde boeken krijgen toegestuurd en voor oktober 2022 een oordeel moeten vellen.

De uitreiking van de prijs vindt plaats op 28 oktober. Ben benieuwd!

Categorieën
Sterrenkunde

Kannibalistisch verleden Melkweg in kaart gebracht

Melkweg met sterstromen

De Melkweg is een kannibaal. Als een kleiner sterrenstelsel in de buurt van ons sterrenstelsel komt, wordt het gegrepen, uit elkaar getrokken en opgevreten. Sporen van die schranspartij zijn vervolgens honderden miljoenen jaren later nog steeds te zien – voor wie weet waar hij naar moet kijken. Rond de Melkweg, in de zogenoemde halo, bevinden zich namelijk slierten en groepjes sterren die te herleiden zijn tot sterrenstelsels die ooit door het onze zijn opgeslokt.

Sterrenkundige Khyati Malhan van het Max Planck-instituut voor astronomie heeft nu samen met collega’s uit dat soort restjes afgeleid dat onze Melkweg zich zes keer eerder te buiten is gegaan aan een ander stelsel. Vijf van die samensmeltingen of mergers kenden we al. Maar de zesde, de verorbering van een stelsel dat de onderzoekers Pontus noemen, is nieuw.

Lees het hele bericht op Scientias.

Categorieën
Sterrenkunde

James Webb-telescoop kijkt niet meer scheel

Herinner je je hem nog, die ‘mislukte’ foto van de James Webb Space Telescope? Die ziet er inmiddels een stuk beter uit. Verwacht alleen nog steeds geen plaatje zoals je dat gewend bent van de Hubble-ruimtetelescoop.

Lees het hele artikel op Scientias. Grappig hoeveel reacties er al onder staan; blijkbaar leeft de James Webb nog steeds enorm en zijn mensen geïnteresseerd in elk klein stapje richting een werkende kijker.

Eerder schreef ik voor KIJK trouwens dit bericht over de allereerste beelden gemaakt door de James Webb Space Telescope.

Categorieën
Sterrenkunde

Heeft het heelal de vorm van een donut?

Als je met je ruimteschip een willekeurige richting in vliegt, blijf je dan maar nieuwe sterren en sterrenstelsels tegenkomen, hoe ver je ook doorgaat? Of zou het ook zo kunnen zijn dat je op een gegeven moment weer bij je beginpunt uitkomt? Dat het heelal, met andere woorden, niet zo oneindig is als je altijd hoort? Om die vraag te onderzoeken, kunnen we ons wenden tot de oudste straling van ons heelal. Wat die ons kan vertellen, onderzocht Ralf Aurich, theoretisch natuurkundige aan de Duitse universiteit van Ulm, samen met collega’s.

Lees het hele artikel op de site van KIJK.