Maand: juli 2022

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

‘Onmeetbare’ zwaartekrachtsgolven meten met de maan

Aarde en maan
Foto: NASA

Toen in februari 2016 bekend werd dat het experiment LIGO zwaartekrachtgolven had gemeten, ging er een heel nieuwe wereld open voor astronomen. Eeuwenlang hadden ze vrijwel al hun informatie over het universum uit licht moeten halen. Maar ineens kwam daar een totaal nieuwe vorm bij: trillingen in de ruimtetijd, al voorspeld door Albert Einstein in 1916. Een deel van die trillingen kunnen we alleen niet meten met LIGO of vergelijkbare detectors. De Spaanse natuurkundige Diego Blas en zijn Britse collega Alexander Jenkins hebben nu een manier bedacht om dat toch te doen: door de afstand tot de maan zo nauwkeurig mogelijk in de gaten te houden.

Lees het hele artikel – eerder verschenen in het zomernummer van KIJK – nu integraal op de KIJK-site. Voor het meten van zwaartekrachtsgolven óp de maan: zie mijn artikel in de Eos van mei 2022.

Categorieën
Overige wetenschap

Hoe nuttig is wetenschapsnieuws eigenlijk?

Gisteren postte ik hier de link naar mijn voorlopig laatste bericht voor de wetenschapsnieuwssite Scientias. Ik verving een paar maanden een vaste medewerker die een tijdje wat minder werkte tikte en die periode is nu voorbij; vandaar.

Lees verder “Hoe nuttig is wetenschapsnieuws eigenlijk?”
Categorieën
Overige wetenschap

Geluid verzacht pijn bij muizen – maar alleen als het 5 decibel harder is dan de omgeving

Dat muziek, of breder: geluid, pijn kan verlichten, is al decennialang bekend. Maar hoe precies is nog steeds een mysterie. Een team van Chinese en Amerikaanse wetenschappers licht nu een tipje van de sluier op met experimenten bij muizen.

Bij die dieren blijkt het weinig uit te maken of er klassieke muziek, onprettig klinkende muziek of ruis te horen is. Wel moet wat de muizen te horen krijgen nét iets luider klinken dan het omgevingsgeluid.

Verder hebben de onderzoekers voor het eerst laten zien dat er een verbinding is tussen het hersengebied waar geluid wordt verwerkt en het gebied dat allerlei informatie vanuit de zenuwen – waaronder pijn – doorsluist.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

‘Hopeloze zoektocht’ naar oerneutrino’s stapje verder

KATRIN
Foto: KATRIN/KIT

Welgeteld één seconde na de oerknal werden ze vrijgelaten in ons heelal: de zogenoemde relic neutrino’s. Nu, bijna 14 miljard jaar later, zijn ze er nog steeds. Elke kubieke centimeter ruimte zou honderden van deze deeltjes moeten bevatten.

Toch is het nog nooit gelukt het bestaan ervan aan te tonen. Het team achter het experiment KATRIN, in het Duitse Karlsruhe, doet nu een nieuwe duit in het zakje. Maar waarschijnlijk hebben natuurkundigen nog een heel lange weg te gaan voordat ze echt kunnen claimen deze deeltjes uit het piepjonge heelal te hebben gespot.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Een langer verhaal over toekomstige manieren om deze relic neutrino’s laten we zeggen: oerneutrino’s – te betrappen, staat op mijn lijstje. Maar ja, daar staat wel meer op…

Voor nu ben ik druk bezig met een stuk voor het populairwetenschappelijke tijdschrift Eos over een andere neutrinokwestie. (Zie ook deze blogpost.)

Categorieën
Overige wetenschap

‘Mondkapje maakt risico’s roken groter’

Roker met mondkapje
Foto: maja7777 via Pixabay

Vanwege de coronapandemie hebben mensen wereldwijd de afgelopen paar jaar behoorlijk wat uren met een mondkapje op rondgelopen. Brengt dat voor rokers nog extra risico’s met zich mee? Dat besloten cardioloog Ignatios Ikonomidis van de Universiteit van Athene en collega’s te onderzoeken. Hun conclusie: na een dienst met mondkapje ademen rokers flink meer koolstofmonoxide uit dan zonder mondkapje. Ook lijken hun bloedvaten daar minder goed door te werken.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

XENONnT serveert tekenen van nieuwe fysica af

Zoals ik een paar dagen geleden al schreef, houd ik de verschillende anomalieën binnen de natuurkunde nauwlettend in de gaten. Want: wie weet vormt een ervan het langverwachte poortje naar nieuwe natuurkunde.

Helaas mag er een anomalie van het lijstje af: het overschot aan botsingen dat het donkere-materie-experiment XENON1T mat bij lage energieën, waar ik in 2020 over schreef voor New Scientist. Die botsingen zouden er bijvoorbeeld op kunnen duiden dat neutrino’s andere eigenschappen hebben dan we dachten. Of het zou kunnen zijn veroorzaakt door nieuwe deeltjes genaamd axionen, afkomstig van de zon.

Lees verder “XENONnT serveert tekenen van nieuwe fysica af”
Categorieën
Sterrenkunde

Bennu blijkt ballenbak

OSIRIS REx landt op Bennu
Illustratie: NASA Goddard

De planetoïde Bennu blijft verbazen. Eerder vond NASA’s ruimtescheepje OSIRIS-REx al water op de kleine ruimterots, die bovendien ouder bleek dan gedacht en steeds sneller om zijn as draait. Verder is het oppervlak van Bennu geen gladde zandvlakte, zoals wetenschappers van tevoren verwachtten, maar is het ruw en bezaaid met stenen.

Nu blijkt bovendien dat die stenen niet ‘aan elkaar plakken’, maar een soort ballenbak vormen. En daar zakte OSIRIS-REx een heel eind in weg toen de sonde in oktober 2020 naar de planetoïde afdaalde om materiaal op te pikken.

Lees het hele bericht bij Scientias.

(Ook weer een wat ouder stukje; eventjes in de vakantietijd mijn archief aan het bijwerken…)

Categorieën
Natuurkunde

Vallende domino’s onder de virtuele loep

Dominostenen
Illustratie: Eric Stein via Pixabay

Tot 2009 was het laten omvallen van zoveel mogelijk dominostenen een jaarlijks terugkerend fenomeen – en met het nieuwe programma Domino Challenge heeft deze hobby zijn rentree gemaakt op de Nederlandse televisie. Maar hóé vallen dominostenen precies? Gek genoeg weten we dat eigenlijk niet. De Canadese ingenieur David Cantor en zijn Poolse collega Kajetan Wojtacki hebben daar verandering in gebracht met meer dan duizend (gesimuleerde) dominovalpartijen.

Lees het hele (alweer wat oudere) bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

Het W-deeltje lijkt iets te zwaar. Wat betekent dat?

Tevatron
Het experiment CDF registreerde deeltjesbotsingen in de versneller Tevatron. Foto: Reidar Hahn/Fermilab

Je zou me inmiddels bijna een verzamelaar van anomalieën kunnen noemen. Dat wil zeggen: van metingen uit de natuurkunde of sterrenkunde die niet lekker stroken met onze huidige theorieën.

Lees verder “Het W-deeltje lijkt iets te zwaar. Wat betekent dat?”
Categorieën
Overige wetenschap

Urine geeft Afrikaanse akkers flinke boost

Parelgierst
Foto: Shanmugamp7/CC BY-SA 3.0

Dat planten beter gaan groeien van urine, is al duizenden jaren bekend. Het spul bevat dezelfde stofjes als kunstmest: fosfor, stikstof en kalium. Toch wordt menselijke plas niet grootschalig ingezet binnen de landbouw – ook niet in gebieden waar de alternatieven te duur zijn.

Een team van onderzoekers uit Niger, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk heeft nu bekeken of met name boerinnen uit Niger baat kunnen hebben bij urine als mest. En dat blijkt inderdaad het geval te zijn.

Lees het hele bericht bij Scientias. Ik broed nog op een breder artikel over het onderwerp voor ’t een of andere medium.

Links parelgierst die is bemest met menselijke urine (‘oga’), rechts hetzelfde gewas waarbij dat niet is gebeurd. Foto: Agronomy for Sustainable Development (2021). DOI: 10.1007/s13593-021-00675-2