Categorie: Overige wetenschap

Categorieën
Overige wetenschap

5 Nederlandse koloniën waar je nooit iets over hoort

Verschenen: het februarinummer van KIJK, met daarin mijn artikel ‘Vergeten verleden’, over Nederlandse koloniën waar je zelden tot nooit over hoort. Een voorproefje is te lezen op de site van het blad: over het eilandje Arguin.

Een van de meest troosteloze Nederlandse koloniën moet wel het eilandje Arguin zijn geweest, voor de kust van het Afrikaanse Mauritanië. Een kaal, dor, boomloos stukje grond van 6 bij 2 kilometer, waar niets anders te vinden was dan één fort. Dat veroverde de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1633 met het oog op de handel in rubber en ivoor – maar niet lang daarna was dat niet meer zo interessant, omdat de slavenhandel zo veel lucratiever bleek. “Door soldaten werd het als ballingsoord ervaren”, zegt historicus Michiel van Groesen van de Universiteit Leiden.

In het volledige artikel behandel ik ook Nederlands-Brazilië, Angola, Formosa (Taiwan) en Nederlands-Acadië. Erg leuk verhaal om te schrijven; kan zomaar dat ik wat vaker geschiedenisverhalen ga pitchen.

Over pitches gesproken: deze heb ik in een brainstorm opgeworpen terwijl ik zelf dacht ‘gaat hem vast niet worden’. Nul aanleiding, anders dan ‘lijkt mij leuk om eens in te duiken’. Aankomende freelancers zou ik dan op het hart drukken: pitch zoiets niet bij een blad dat ‘haakjes’ bij artikelonderwerpen eist, zoals KIJK. Maar goed, je kunt altijd net op het juiste moment met een idee komen dat eigenlijk niet aan de criteria voldoet. (Al zou ik het nog steeds erg met mate doen. Voor je het weet ben je die ene freelancer die het maar niet wil snappen.)

KIJK 2/2022
Het februarinummer van KIJK is hier online te bestellen en is natuurlijk ook verkrijgbaar bij de betere tijdschrifthandel.

Categorieën
Overige wetenschap

Recensie: Atlas van opmerkelijke feiten

De Atlas van opmerkelijke feiten is een boek van Ian Wright, de man achter de website Brilliant Maps. Je zou dan landkaarten verwachten waar weinig op aan te merken is, maar dat valt tegen.

Lees verder “Recensie: Atlas van opmerkelijke feiten”
Categorieën
Natuurkunde Overige wetenschap Sterrenkunde

Jaarlijstje: mijn favoriete boeken van 2021

2021 was het jaar waarin ons tweede kind werd geboren – wat natuurlijk ten koste ging van behoorlijk wat leestijd. Best trots dat het me toch is gelukt een dikke vijftig boeken en strips te lezen (waaronder een paar van ruim duizend pagina’s). Mijn favorieten.

Lees verder “Jaarlijstje: mijn favoriete boeken van 2021”
Categorieën
Overige wetenschap

Helpt verpulverd basalt tegen klimaatverandering?

Om de klimaatverandering af te remmen, kunnen we ernaar streven zo min mogelijk broeikasgassen uit te stoten. Bovendien kunnen we proberen de broeikasgassen die we wél uitstoten – of al hebben uitgestoten – weer uit de lucht te halen. Eén manier om dat laatste te doen, is basalt uitstrooien over land, stellen fysisch geograaf en klimatoloog Daniel Goll van de Universiteit van Augsburg in Duitsland en collega’s in Nature Geoscience. Hoeveel zoden zet dat aan de dijk? En wat zijn de mogelijke nadelen?

Lees het hele stuk op de site van New Scientist. Of in het novembernummer van New Scientist. Of in Het Parool. (Ja, ’t is goedgebruikte ‘content’, inmiddels.)

Lees verder “Helpt verpulverd basalt tegen klimaatverandering?”
Categorieën
Overige wetenschap

Vuur verspreidde zich 400.000 jaar geleden als lopend vuurtje over aarde

Zelf een vuurtje aanmaken en vervolgens zorgen dat het blijft branden, moet honderdduizenden jaren geleden een enorme stap voorwaarts hebben betekend. Een vuur houdt je warm, beschermt je tegen roofdieren, je kunt er betere materialen mee maken, je kunt er eten op bereiden… Bovendien verlengt het je dag. Je hoeft niet meer naar bed als het donker wordt, maar kunt rond het vuur met elkaar keuvelen na een dagje jagen en verzamelen.

Maar hoe heeft de mens dat trucje onder de knie gekregen? Werd de controle over vuur op allerlei plaatsen afzonderlijk ontdekt? Of verspreidde deze uitvinding zich in korte tijd over de hele aarde? En hebben verschillende mensachtigen (Homo sapiens, Homo erectus, neanderthalers, denisovamensen) de kunst van het vuur maken bij elkaar afgekeken? Archeoloog Katharine MacDonald en collega’s van de Universiteit Leiden denken het laatste.

Lees het hele artikel op de site van New Scientist. 

Ook de NOS heeft nu trouwens een artikel over deze studie, zie ik net; waarschijnlijk naar aanleiding van mijn stuk (waar de anonieme auteur ook naar linkt, onderaan).

Categorieën
Overige wetenschap

Muggen infecteren met bacteriën helpt tegen dengue

Soms moet je vuur met vuur bestrijden – en soms ziekteverwekkers met ziekteverwekkers. Zo is de bacterie Wolbachia pipientis een heel geschikt wapen tegen het door muggen verspreide virus dat dengue of knokkelkoorts veroorzaakt. Dat blijkt uit de meest uitgebreide studie over dit onderwerp tot nu toe, geleid door infectieziekte-expert Cameron Simmons van de Australische Monash-universiteit.

Lees het hele artikel op de site van New Scientist.

Categorieën
Overige wetenschap

Kanker veel gewoner in middeleeuwen dan gedacht

Kanker klinkt als een echte kwaal van de moderne tijd. In de middeleeuwen werden mensen sowieso minder oud, dus liepen ze minder kans de ziekte te krijgen. Bovendien was tabak nog niet vanuit Amerika naar Europa gehaald. Ook had de industriële revolutie met de bijbehorende verspreiding van kankerverwekkende stoffen nog niet plaatsgevonden. En virussen die kanker in de hand werken, konden zich destijds lang niet zo makkelijk over de wereld verspreiden als nu. Toch, zo blijkt uit nieuw onderzoek, had in de middeleeuwen tussen de 9 en de 14 procent van de overledenen kanker. Dat is slechts een kwart tot een derde van het huidige cijfer – maar wel tien keer zoveel als eerdere studies uitwezen. En misschien ligt het echte percentage nog een stuk hoger.

Lees het hele bericht op de site van New Scientist! Leuk uitstapje naar een voor mij totaal nieuw vakgebied, waarbij ik gelukkig precies de juiste Nederlandse expert wist te vinden om commentaar op de studie te geven.

Categorieën
Overige wetenschap

Hoe zit je veilig samen in de auto tijdens corona?

Op het moment luidt het advies van de overheid om, met het oog op het coronavirus, zo min mogelijk te reizen. Maar stel dat je toch een keer met iemand anders in een auto zit. Hoe maak je dan de kans zo klein mogelijk dat de ene inzittende via de lucht de andere besmet? Welke raampjes zet je open, welke niet? Op die vraag besloot natuurkundige Varghese Mathai (Universiteit van Massachusetts-Amherst) zich samen met een paar collega’s te storten. Eerst deed Mathai computersimulaties van de luchtstromen in een personenauto. Vervolgens verifieerde hij die met zijn team in het echt, met een testauto, een rookgenerator en een flow wand: een stokje met een draadje eraan.

Lees het hele bericht op de site van New Scientist.

Mondkapje in auto
Foto: Caniceus

Het commentaar van de niet bij het onderzoek betrokken wetenschapper is trouwens redelijk vernietigend. Gevalletje van: had ik dat op voorhand geweten, dan had ik de hele studie terzijde geschoven. Then again, er valt ook wat voor te zeggen om zo’n matig onderzoek wél te behandelen, met alle haken en ogen. Als alleen de kritiekloze persberichtovertikkers onder de journalisten ergens over publiceren en de mensen die een slag dieper gaan steevast denken ‘laat maar’ zo gauw het bewijs aan de dunne kant is, dan staan er uiteindelijk alleen maar juichverhalen op internet over zo’n studie.

Categorieën
Overige wetenschap

Prehistorische jacht op groot wild was geen mannenzaak

Mannen jagen, vrouwen verzamelen. Tienduizenden jaren lang zou dat dé rolverdeling zijn geweest onder mensen. Vaak wordt dat gegeven aangehaald door evolutionair psychologen die verschillen tussen hedendaagse mannen en vrouwen willen verklaren. Nieuw onderzoek van antropoloog Randy Haas van de Universiteit van Californië te Davis en collega’s maakt echter aannemelijk dat, in elk geval in het Amerika van zo’n tienduizend jaar geleden, vrouwen ook gewoon meededen aan de jacht op groot wild.

Lees het hele stuk op de site van New Scientist.

Categorieën
Overige wetenschap

Herbruikbaar mondkapje doodt ziekteverwekkers

Het RIVM en de Nederlandse overheid hebben nog steeds weinig op met mondkapjes als manier om het coronavirus onder controle te krijgen. Toch worden ze in grote delen van de wereld wel degelijk gezien als een van de belangrijkste wapens in de strijd tegen de pandemie. Alleen: als iedereen dagelijks wegwerpkapjes gebruikt, levert dat wel een flinke berg afval op. Bovendien, zo stelt de Technische Universiteit Lausanne in een persbericht, zouden gebruikte mondkapjes op straat of in prullenbakken een besmettingsrisico kunnen vormen. Daarom bedachten Endre Horváth, László Forró en collega’s een alternatief: een herbruikbaar kapje dat de ziekteverwekkers die erin belanden doodmaakt.

Lees het hele stuk op de site van New Scientist.