Auteur: Jean-Paul

Categorieën
Overige wetenschap

Cultuur bepaalt nauwelijks wat je lekker vindt ruiken

Vanille zullen de meesten onder ons een prettig ruikend goedje vinden. Maar is dat zo overal ter wereld? Of zegt dat alleen iets over wat onder westerlingen de norm is, en denken mensen uit andere culturen daar heel anders over?

Het antwoord op die vraag hadden wetenschappers tot nu toe niet echt. Ja, er is wel allerlei onderzoek gedaan naar het verband tussen hoe een stofje chemisch in elkaar steekt en hoe lekker mensen het vinden ruiken. Maar de proefpersonen kwamen dan vrijwel altijd uit ‘onze hoek van de wereld’. 

Daar hebben Artin Arshamian van het Karolinska-instituut in Zweden en collega’s nu verandering in gebracht door mensen uit negen groepen, verspreid over de wereld, tien verschillende geuren te laten ruiken. En daaruit blijkt: cultuur speelt maar een heel kleine rol.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

W-boson lijkt zwaarder dan theorie voorspelt

Op zich hebben we een prima functionerende theorie voor deeltjes en de krachten die daartussen werken: het standaardmodel. Probleem is alleen dat die theorie niet alles kan verklaren. De zwaartekracht maakt er bijvoorbeeld geen deel van uit. En ook donkere materie – het onzichtbare spul waar zo’n 84 procent van het heelal van is gemaakt – bestaat niet uit deeltjes die in dit standaardmodel zitten.

Daarom is het altijd erg interessant als een meting níét met het standaardmodel lijkt te stroken. Want dat kan een eerste aanwijzing zijn richting deeltjes, krachten of andere verschijnselen die nu nog buiten dat standaardmodel vallen – en waarmee misschien een aantal openstaande vragen te beantwoorden is. Het nieuwste voorbeeld: de massa van het W-boson, die volgens het team achter het Amerikaanse deeltjesexperiment CDF II net wat groter is dan het standaardmodel voorschrijft.

Lees het volledige artikel bij Scientias.

Heel benieuwd of dit resultaat overeind blijft – en waar theoretici allemaal mee gaan komen om het verschil tussen berekening en meting te verklaren.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

‘De fusiedroom’ genomineerd voor Cosmos Boekenprijs

Mijn vierde boek, het vorig jaar verschenen De fusiedroom, is genomineerd voor de Cosmos Boekenprijs van 2022! Deze nieuwe prijs wil het beste populairwetenschappelijke boek over natuurkunde, sterrenkunde en/of wiskunde van het jaar te belonen.

De andere genomineerde boeken zijn De paraplu-stelling van Mickaël Launay, Helgoland van Carlo Rovelli, Fundamenteel van Frank Wilczek en Het multiversum van Ans Hekkenberg.

Er worden twee prijzen toegekend: eentje door een vakjury, eentje door scholieren die alle genomineerde boeken krijgen toegestuurd en voor oktober 2022 een oordeel moeten vellen.

De uitreiking van de prijs vindt plaats op 28 oktober. Ben benieuwd!

Categorieën
Natuurkunde

Nieuwe soort waterijs ontdekt

Waterijs is waterijs, zou je zeggen. Oké, je hebt raketjes, perenijsjes enzovoort. Maar als je niets dan puur water bevriest – oftewel moleculen die bestaan uit één zuurstofatoom en twee waterstofatomen – krijg je simpelweg ijs – toch? 

Nou nee. Inmiddels zijn er negentien ‘hoofdsoorten’ ijs bekend, genummerd met Romeinse getallen: van ijs I (het ijs dat wij kennen) tot en met het vorig jaar bevestigde ijs XIX. Door water tussen twee diamanten op elkaar te drukken, hebben natuurkundige Zach Grande van de Universiteit van Nevada Las Vegas en zijn team nu een nieuwe soort ijs weten te maken: niet ijs XX, maar ijs VIIt.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Hond van onervaren baas vertoont vaker abnormaal gedrag

Toen dierentuinen nog veel minder ruim opgezet waren dan nu, zag je geregeld een ijsbeer, tijger of leeuw in zijn kooi voortdurend heen en weer lopen. Maar ook veel honden vertonen dit soort herhalend gedrag. Ze rennen bijvoorbeeld achter hun eigen staart aan, bijten op hun achterpoot, staren naar schaduwen of happen in de lucht. Gedrag waar de dieren zelf last van kunnen hebben, en dat een nadelig effect kan hebben op de relatie tussen hond en eigenaar.

Maar onder welke omstandigheden laten honden dat soort gedrag het vaakst zien? Dat onderzochten hoogleraar diergeneeskundige biowetenschappen Hannes Lohi en collega’s van de Universiteit van Helsinki. Ze lieten de eigenaren van 4436 honden een vragenlijst invullen en publiceren daar nu over in het wetenschappelijk tijdschrift Scientific Reports.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Stadse koolmees kan beter tegen hitte

Het wordt warmer op aarde – met meer uitzonderlijk hete dagen als een van de gevolgen – én onze planeet verstedelijkt. Wat heeft de combinatie van die twee ontwikkelingen voor effect op dieren? Dat onderzocht gedragsecoloog Ivett Pipoly van de Universiteit van Pannonia in Hongarije met collega’s door nesten met jonge koolmezen te bestuderen. De uitkomst: koolmeesjes in de stad lijken beter bestand tegen hitte dan meesjes op het platteland.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Microplastic uit Europa maakt rondreis door noordpoolgebied

Naar schatting belandt er elk jaar zo’n 8 tot 12 ton aan plastic in zee, een groot deel daarvan via rivieren. De helft van dat plastic bestaat uit stukjes kleiner dan een halve millimeter – oftewel: uit microplastic. Mats Huserbråten van het Instituut voor Marien Onderzoek in het Noorse Bergen en collega’s hebben nu uitgevogeld welke weg drijvende microplasticdeeltjes afleggen als ze door Noord-Europese rivieren in zee zijn geloosd. Ook wezen ze een aantal plekken aan waar dit plastic zich ophoopt.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

Reactor fusiebedrijf haalt 100 miljoen graden

Een compacte kernfusiereactor bij Oxford heeft een plasma weten te verhitten tot een temperatuur van 100 miljoen graden Celsius. Daarmee is het de eerste voornamelijk met privaat geld gefinancierde reactor die deze mijlpaal haalt.

De reactor in kwestie is de ST-40 van het bedrijf Tokamak Energy. Eerder haalde deze zogenoemde spherical tokamak temperaturen van ‘maar’ zo’n 15 miljoen graden – veel te laag om daadwerkelijk energie te kunnen halen uit het samensmelten van atoomkernen. Nu meldt het bedrijf de 100 miljoen graden Celsius te hebben aangetikt, een record voor dit type reactor.

Lees het hele bericht op de site van De Ingenieur.

Meer weten over Tokamak Energy? Eerder schreef ik een coververhaal voor De Ingenieur over dit fusiebedrijf en drie andere. De digitale versie van het betreffende nummer is hier te koop.

Tokamak Energy staat dan weer niet in mijn boekje De fusiedroom; ik heb het bedrijf destijds wel benaderd, maar nooit een reactie gehad. Maar laat dat je er vooral niet van weerhouden het boekje aan te schaffen.

Categorieën
Overige wetenschap

Genomen zwarte patiënten vaak minder goed uitgelezen

Mensen met een niet-westerse achtergrond zijn ondervertegenwoordigd in genetisch onderzoek, zo is al een tijdje bekend. Databases bevatten simpelweg veel meer genomen van mensen van Europese komaf dan van, bijvoorbeeld, mensen met een Aziatische of Afrikaanse achtergrond. Zorgelijk, want dat kan ertoe lijden dat de behandelingen die op basis van deze databases zijn ontwikkeld minder goed werken voor mensen uit die laatste groepen.

Nu signaleren onderzoekers van de Mayo Clinic in de Amerikaanse stad Rochester een ander probleem. De genomen van zwarte patiënten die wél in een grote genetische database zitten, blijken gemiddeld minder goed uitgelezen dan die van patiënten met een Europese achtergrond.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Onoplosbare 18e-eeuwse puzzel opgelost met quantumtrucjes

Stel je zes regimenten voor, die elk zes officieren hebben met zes verschillende rangen, schreef de Zwitserse wiskundige Leonhard Euler in 1779. Kun je die dan neerzetten op een schaakbord van zes bij zes op zo’n manier dat er op geen enkele rij twee officieren staan uit hetzelfde regiment of met dezelfde rang?

Wie hier gelijk zijn sudoku-skills op los wil laten, moeten we teleurstellen. Zoals Euler al vermoedde en in 1901 werd bewezen door zijn Franse vakgenoot Gaston Tarry: er is geen oplossing voor dit raadsel. En dat is gek, want voor elk ander aantal regimenten en officieren, behalve twee (probeer maar), is zo’n oplossing er wél. 

Natuurkundigen Suhail Ahmad Rather en Adam Burchardt hebben nu samen met Indiase en Poolse collega’s ‘valsgespeeld’ door trucjes uit de quantummechanica los te laten op Eulers puzzel. En dan is er wél een oplossing – waarmee ook meteen een openstaand vraagstuk uit de wereld van de quantumcomputers aan te pakken bleek.

Lees het hele stuk op Scientias.