Auteur: Jean-Paul

Categorieën
Overige wetenschap

Genomen zwarte patiënten vaak minder goed uitgelezen

Mensen met een niet-westerse achtergrond zijn ondervertegenwoordigd in genetisch onderzoek, zo is al een tijdje bekend. Databases bevatten simpelweg veel meer genomen van mensen van Europese komaf dan van, bijvoorbeeld, mensen met een Aziatische of Afrikaanse achtergrond. Zorgelijk, want dat kan ertoe lijden dat de behandelingen die op basis van deze databases zijn ontwikkeld minder goed werken voor mensen uit die laatste groepen.

Nu signaleren onderzoekers van de Mayo Clinic in de Amerikaanse stad Rochester een ander probleem. De genomen van zwarte patiënten die wél in een grote genetische database zitten, blijken gemiddeld minder goed uitgelezen dan die van patiënten met een Europese achtergrond.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Onoplosbare 18e-eeuwse puzzel opgelost met quantumtrucjes

Stel je zes regimenten voor, die elk zes officieren hebben met zes verschillende rangen, schreef de Zwitserse wiskundige Leonhard Euler in 1779. Kun je die dan neerzetten op een schaakbord van zes bij zes op zo’n manier dat er op geen enkele rij twee officieren staan uit hetzelfde regiment of met dezelfde rang?

Wie hier gelijk zijn sudoku-skills op los wil laten, moeten we teleurstellen. Zoals Euler al vermoedde en in 1901 werd bewezen door zijn Franse vakgenoot Gaston Tarry: er is geen oplossing voor dit raadsel. En dat is gek, want voor elk ander aantal regimenten en officieren, behalve twee (probeer maar), is zo’n oplossing er wél. 

Natuurkundigen Suhail Ahmad Rather en Adam Burchardt hebben nu samen met Indiase en Poolse collega’s ‘valsgespeeld’ door trucjes uit de quantummechanica los te laten op Eulers puzzel. En dan is er wél een oplossing – waarmee ook meteen een openstaand vraagstuk uit de wereld van de quantumcomputers aan te pakken bleek.

Lees het hele stuk op Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

Effect van zwaartekracht op tijd gemeten op millimeterschaal

Atoomklok JILA
Foto: Jacobson/NIST

Hoe gek het ook klinkt: de tijd verloopt niet voor alles en iedereen hetzelfde. Een klok aan boord van een supersnel ruimteschip loopt langzamer dan een klok hier op aarde, zo leert Albert Einsteins relativiteitstheorie. En ook een klok die meer zwaartekracht ‘voelt’, tikt trager. Beide effecten zijn al meer dan vijftig jaar geleden gemeten, door klokken aan boord van vliegtuigen te vergelijken met klokken op de grond. Maar nu zijn onderzoekers van het Amerikaanse instituut JILA een flinke stap verder gegaan. Zij maten het effect dat de zwaartekracht heeft op tijd bij atomen die dichter dan een millimeter op elkaar zaten.

Lees het hele stuk op Scientias.

Categorieën
Sterrenkunde

Kannibalistisch verleden Melkweg in kaart gebracht

Melkweg met sterstromen

De Melkweg is een kannibaal. Als een kleiner sterrenstelsel in de buurt van ons sterrenstelsel komt, wordt het gegrepen, uit elkaar getrokken en opgevreten. Sporen van die schranspartij zijn vervolgens honderden miljoenen jaren later nog steeds te zien – voor wie weet waar hij naar moet kijken. Rond de Melkweg, in de zogenoemde halo, bevinden zich namelijk slierten en groepjes sterren die te herleiden zijn tot sterrenstelsels die ooit door het onze zijn opgeslokt.

Sterrenkundige Khyati Malhan van het Max Planck-instituut voor astronomie heeft nu samen met collega’s uit dat soort restjes afgeleid dat onze Melkweg zich zes keer eerder te buiten is gegaan aan een ander stelsel. Vijf van die samensmeltingen of mergers kenden we al. Maar de zesde, de verorbering van een stelsel dat de onderzoekers Pontus noemen, is nieuw.

Lees het hele bericht op Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Een ooroperatie van 5300 jaar geleden?

Het moet een behoorlijk pijnlijke aangelegenheid zijn geweest: de operaties die een vrouw uit het huidige Spanje 5300 jaar geleden zou zijn ondergaan. Zowel rechts als links werd er een gat door haar schedel geboord. Mogelijk hielden anderen haar in bedwang terwijl ze die behandeling onderging, of kreeg ze een of ander pijnstillend middel, speculeren archeoloog Sonia Díaz-Navarro en collega’s in het wetenschappelijk tijdschrift Scientific Reports. Maar die gruwelijke ingreep vond wel plaats met een goede reden, schrijven Díaz-Navarro en haar team. Het zou hier volgens hen namelijk gaan om de vroegste bekende mastoïdectomie. Daarbij maakt een chirurg – of, in dit geval: iemand met een of ander stenen stuk gereedschap – een gat in de schedel om een ontsteking achter het oor te verwijderen die is ontstaan door een ernstige oorinfectie.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

Nostalgie verzacht pijn

Bij het bestrijden van pijn denk je waarschijnlijk in eerste instantie aan het bekende paracetamolletje. Maar ook nostalgische gevoelens kunnen pijn verzachten, zo laat een nieuwe studie zien van psycholoog Ming Zhang en collega’s. Bovendien doen de onderzoekers met behulp van hersenscans een poging het mechanisme achter deze psychologische pijnstiller bloot te leggen.

Lees het hele bericht op Scientias.

Categorieën
Sterrenkunde

James Webb-telescoop kijkt niet meer scheel

Herinner je je hem nog, die ‘mislukte’ foto van de James Webb Space Telescope? Die ziet er inmiddels een stuk beter uit. Verwacht alleen nog steeds geen plaatje zoals je dat gewend bent van de Hubble-ruimtetelescoop.

Lees het hele artikel op Scientias. Grappig hoeveel reacties er al onder staan; blijkbaar leeft de James Webb nog steeds enorm en zijn mensen geïnteresseerd in elk klein stapje richting een werkende kijker.

Eerder schreef ik voor KIJK trouwens dit bericht over de allereerste beelden gemaakt door de James Webb Space Telescope.

Categorieën
Sterrenkunde

Heeft het heelal de vorm van een donut?

Als je met je ruimteschip een willekeurige richting in vliegt, blijf je dan maar nieuwe sterren en sterrenstelsels tegenkomen, hoe ver je ook doorgaat? Of zou het ook zo kunnen zijn dat je op een gegeven moment weer bij je beginpunt uitkomt? Dat het heelal, met andere woorden, niet zo oneindig is als je altijd hoort? Om die vraag te onderzoeken, kunnen we ons wenden tot de oudste straling van ons heelal. Wat die ons kan vertellen, onderzocht Ralf Aurich, theoretisch natuurkundige aan de Duitse universiteit van Ulm, samen met collega’s.

Lees het hele artikel op de site van KIJK.

Categorieën
Overige wetenschap

Stroomstoot moet zeldzame aarden beter te recyclen maken

In elk mobieltje vind je ze terug: zeldzame aardmetalen, ook wel zeldzame aarden. Echt zeldzaam zijn de meeste van deze zilver-witte, vrij zachte metalen trouwens niet. Wel komen ze zó verspreid voor in de aardkorst dat ze moeilijk te winnen zijn. Bovendien gebeurt dat momenteel op een beperkt aantal plekken: meer dan 80 procent van de zeldzame aarden wordt gewonnen in China. Daarom zou het mooi zijn als we zeldzame aarden goed kunnen recyclen. Wetenschappers van de Rice-universiteit in de Texaanse stad Houston hebben nu een nieuwe methode ontwikkeld die daarbij kan helpen.

Lees het hele bericht op Scientias.

Categorieën
Overige wetenschap

‘Rommelige’ herinneringen spelen ouderen parten

‘Oud en wijs’ is een mooie kreet – maar soms lijkt ‘oud en warrig’ meer van toepassing. Uit tal van onderzoeken is gebleken dat ouderen vaak meer moeite hebben met het terughalen van een specifieke herinnering. En dat komt door de manier waarop ouderen herinneringen opslaan, stellen psycholoog Tarek Amer van de Columbia-universiteit in New York en twee collega’s in het wetenschappelijk tijdschrift Trends in Cognitive Sciences.

Lees het hele bericht op Scientias.