Categorieën
Overig

Amsterdams erfgoed – maar dan anders

Als niet in de waterwereld ingewijde voetganger zou je er zo aan voorbijlopen: de stenen tegel van grofweg een meter bij een meter in het trottoir bij de Rapenburgersluis in Amsterdam. Maar Maarten Ouboter, watersysteembeheerder bij Waternet, wijst er aan het begin van het gesprek gelijk op: “Hieronder zit een kelder voor drinkwatervoorziening.”

En die kelder beschouwt hij als erfgoed, net als de Rapenburgersluis zelf. Ouboter houdt zich niet bezig met cultureel, maar met functioneel erfgoed. Dat wil zeggen: objecten die daadwerkelijk een rol vervulden, zoals de waterkelder onder ons, of dat nog steeds doen, zoals de sluis naast ons.

Nog steeds paraat

Inmiddels lijkt de rol van de Rapenburgersluis een stuk kleiner te zijn dan vroeger. “Eeuwenlang beschermde deze tweemeterkering Amsterdam en het Amstelland tegen het boze buitenwater van de Zuiderzee”, zegt Ouboter. “Nu zou je zeggen dat het een stuk rustiger is.”

Maar nog steeds staat een heel netwerk 24/7 paraat om de kering, mocht dat nodig zijn, in te zetten. Bovendien kunnen we door de klimaatverandering en stijgende zeespiegel meer droge zomers verwachten. En dan zouden dit soort oudgedienden weer een stuk belangrijker kunnen worden.

Lees het hele artikel op delichtkogel.nl. (Het interview met Wouter Pocornie staat onder dat met Maarten Ouboter.)

Categorieën
Overig

Doe je denkwerk eens vóór het schrijven

‘Door te schrijven, orden je je gedachten.’ Ik lees het vaak als argument tegen het gebruik van generatieve AI – chatbots – om teksten op te stellen. Als je die klus uitbesteedt, laat je een belangrijke manier om kritisch te denken onbenut, is dan de redenering. En misschien raak je zo die hele vaardigheid op termijn zelfs wel kwijt.

Tuinier of architect?

Ik herken dat wel. Als in: deze blogpost schrijf ik al denkende. Ik heb een ruw idee van wat ik wil zeggen, maar weet nog niet precies hoe. Al tikkende bouw ik mijn betoog op.

Maar stiekem vind ik dat een erg inefficiënte manier van schrijven, die ik cursisten afraad als ik ze leer hoe ze tot een goed achtergrondverhaal kunnen komen. Ik maak daarbij altijd de vergelijking tussen een tuinier en een architect (geleend van fantasyschrijver George R.R. Martin). Een tuinier plant een zaadje en kijkt wat er dan gebeurt. Een architect bedenkt eerst een volledig uitgewerkt plan. Pas als hij daar helemaal tevreden mee is, gaat hij bouwen.

Categorieën
Overige wetenschap

T. REX: natuurdocu met uitgestorven dieren

“De film is op zijn spectaculairst wanneer de fotorealistische dino’s over het enorme koepelscherm denderen. Stel je een natuurdocumentaire voor, maar dan met beesten die lang voor de uitvinding van de camera zijn uitgestorven.

Intrigerend zijn vooral de beelden van baby-tyrannosaurussen en van een bejaarde vrouwtjes-T. rex die met een gewonde poot haar eind tegemoet strompelt. Zo wordt de klassieke Jurassic Park-schurk een echte diersoort van vlees en bloed.”

Uit mijn recensie van de nieuwe Omniversum-film T.REX, in zijn geheel te lezen op de site van New Scientist. Geschreven in de trein op de weg terug van de première, waar ik mijn dochter van zes mee naartoe mocht nemen. Heeft ze toch een keer profijt gehad van papa’s niet al te lucratieve beroepskeuze.

Meer info over de film op de site van Museon-Omniversum.

Categorieën
Sterrenkunde

Begint de jacht op Dyson spheres resultaten op te leveren?

Waar wij aardbewoners nog trots kunnen kijken naar een handjevol zonnepanelen op ons dak (*), zijn sommige buitenaardse beschavingen misschien al toe aan de überovertreffende trap daarvan: een Dyson sphere. Oftewel: een bolvormige schil – of, realistischer, een zwerm van ruimtescheepjes – rond een ster die elk uitgezonden straaltje licht moet opvangen om dat als energie te kunnen gebruiken.

Hoe buitenissig dat idee ook klinkt: er zijn al verschillende grootschalige sterrenkundige zoektochten op poten gezet naar tekenen van dit soort dysonbollen. Tot nog toe zonder resultaat. Maar misschien, heel misschien, heel heel misschien, is daar nu verandering in gekomen. Twee teams van astronomen hebben namelijk elk data van miljoenen sterren uitgekamd – en daar zitten daadwerkelijk enkele tientallen exemplaren tussen die doen denken aan een dysonbol.

Lees het hele artikel op de site van KIJK. Meer afleveringen uit mijn reeks ‘Far Out’, over speculatief natuur- en sterrenkundig onderzoek, vind je hier.

(* Oké, in Nederland beginnen ze inmiddels eerder een kopzorg te worden, maar dat is een andere discussie.)

Categorieën
Natuurkunde

Podcast Splijtstof belicht alle kanten van kernenenergie

Als je iets over kernenergie leest of hoort, is de kans vrij groot dat je ofwel alleen de argumenten krijgt van een fervent voorstander, ofwel van iemand die mordicus tegen deze vorm van energieopwekking is. Jammer, want hoewel je lang niet over elk onderwerp een enerzijds-anderzijds-verhaal moet willen ophangen, ligt de waarheid in dit geval écht ergens in het midden. Of het nu over de kosten, het afval of de risico’s van straling gaat: over elk aspect van kerncentrales is meer te zeggen dan zowel voor- als tegenstanders hun toehoorders willen doen geloven. Gelukkig is er nu Splijtstof, een achtdelige podcast waarin wetenschapsjournalist Diederik Jekel en cultuurwetenschapper Daan Nieber niet voor of tegen meer kerncentrales pleiten, maar vooral alle kanten van de kwestie belichten.

Lees de hele recensie op de site van New Scientist. De podcast zelf vind je hier.

Categorieën
Overig

Jaarlijstje: mijn favoriete albums van 2024

Voor zover ik weet, staat het idee nog overeind dat we onze muzieksmaak min of meer vastleggen als we tieners of twintigers zijn en daar de rest van ons leven aan vasthouden. Best begrijpelijk ook, nog los van de neurologische aspecten. Met een drukke baan en kinderen wordt vrije tijd schaars, en die tijd moet ik in mijn geval ook nog verdelen over een hele waslijst aan hobby’s.

Nu kun je muziek natuurlijk altijd opzetten terwijl je werkt. Dat doe ik ook geregeld, maar dan wordt het toch meestal meer achtergrondgeluid. Niet de beste manier om iets nieuws te leren kennen en op waarde te schatten.

Maar: ik vertik het om dús de rest van mijn leven naar nummers te luisteren die moeiteloos langs gebaande paden in mijn hersenen gaan. Natuurlijk, ik heb mijn favorieten waar ik steeds weer naar terugkeer – maar ik wil ook blijven verkennen. En dus houd ik het hele jaar in een Google Doc’je bij welke net verschenen of te verschijnen albums me interessant lijken, op basis van recensies, Discover Weekly enzovoort. En zo bouw ik in de loop van het jaar een lijstje op – waarvan dan een klein deel ouderwets op cd of vinyl in mijn kast belandt.

Without further ado, de oogst van dit jaar! Of althans, het deel waar ik goed genoeg naar heb geluisterd om er redelijk zeker van te kunnen zijn.

Categorieën
Overig

Jaarlijstje: mijn favoriete boeken van 2024

Ja ja, ik hoor het je denken: wat zie ik de afgelopen weken toch weinig jaarlijstjes in de media? Gelukkig is er altijd nog mijn heel persoonlijke opsomming van boeken die ik de moeite waard vond: nieuw, minder nieuw, fictie, non-fictie en strips. (En ja, strips zijn ook fictie. Of non-fictie. Maar hé: mijn lijstje, mijn categorieën.)

Categorieën
Natuurkunde

Waarom verdwijnen mysterieuze deeltjesresultaten?

Niets kan sneller dan het licht. Als je binnen de natuurkunde ergens van op aan kan, is het wel die wetmatigheid, zou je zeggen – met dank aan Albert Einsteins speciale relativiteitstheorie.

Toch leken in het najaar van 2011 extreem lichte deeltjes genaamd neutrino’s deze vertrouwde regel aan hun laars te lappen. Die waren van het Europese deeltjeslab CERN bij Genève naar het experiment OPERA in Italië gereisd in net iets minder tijd dan een lichtstraal daarover zou hebben gedaan.

Categorieën
Sterrenkunde

Microben overleven ‘supervlammen’ rode dwerg

Zeven planeten in heel knusse banen rond een enkele rode dwergster: daaruit bestaat het TRAPPIST-1-stelsel. Wat dit stelsel extra interessant maakt met het oog op mogelijk buitenaards leven: alle planeten zijn van het formaatje aarde of wat kleiner, en op minstens drie ervan zou vloeibaar water kunnen voorkomen. Jammer alleen dat deze planeten geregeld worden overspoeld door schadelijke straling. Maar nieuw labonderzoek lijkt uit te wijzen dat die minder dodelijk is voor microben dan gedacht.

Categorieën
Sterrenkunde

Kunnen we toch zwarte gaten zien verdampen?

Het beeld dat we van een zwart gat hebben, is dat van een kosmisch doucheputje waar je maar beter bij uit de buurt kunt blijven: alles wat erin verdwijnt, komt er nooit meer uit. Het lijkt dan een logische gedachte dat een zwart gat alleen maar kan groeien. Maar dat klopt niet, stelde de beroemde natuurkundige Stephen Hawking in de jaren zeventig. Zwarte gaten kunnen ook verdampen door straling uit te zenden – straling die we nu hawkingstraling noemen.

Aan de ene kant nemen de meeste fysici aan dat Hawking het daarmee bij het rechte eind had. Aan de andere kant hebben we nog nooit hawkingstraling waargenomen. Het lijkt er zelfs op dat het nog onvoorstelbaar lang zal duren voordat dat wél een mogelijkheid zal zijn. Tot die tijd blijft het dus een aanname, niet gestaafd door experimenteel bewijs.

Maar misschien is er toch een uitweg. Als twee grote zwarte gaten samengaan, zouden namelijk in de omgeving allemaal kleine zwarte gaatjes kunnen opduiken, stellen theoretisch natuurkundige Giacomo Cacciapaglia van de Claude Bernard-universiteit in het Franse Lyon en collega’s. En die kleine gaatjes kunnen we met onze huidige telescopen misschien daadwerkelijk zien verdampen.

Lees deze hele aflevering in mijn reeks ‘Far Out’ op de KIJK-site.