In elk mobieltje vind je ze terug: zeldzame aardmetalen, ook wel zeldzame aarden. Echt zeldzaam zijn de meeste van deze zilver-witte, vrij zachte metalen trouwens niet. Wel komen ze zó verspreid voor in de aardkorst dat ze moeilijk te winnen zijn. Bovendien gebeurt dat momenteel op een beperkt aantal plekken: meer dan 80 procent van de zeldzame aarden wordt gewonnen in China. Daarom zou het mooi zijn als we zeldzame aarden goed kunnen recyclen. Wetenschappers van de Rice-universiteit in de Texaanse stad Houston hebben nu een nieuwe methode ontwikkeld die daarbij kan helpen.
‘Oud en wijs’ is een mooie kreet – maar soms lijkt ‘oud en warrig’ meer van toepassing. Uit tal van onderzoeken is gebleken dat ouderen vaak meer moeite hebben met het terughalen van een specifieke herinnering. En dat komt door de manier waarop ouderen herinneringen opslaan, stellen psycholoog Tarek Amer van de Columbia-universiteit in New York en twee collega’s in het wetenschappelijk tijdschrift Trends in Cognitive Sciences.
De huidige pandemie is bepaald geen pretje, maar nog altijd blijft het aantal doden ver achter bij dat van de Zwarte Dood. Halverwege de veertiende eeuw zou volgens schattingen tot 50 procent van de Europese bevolking aan de pest zijn overleden. Nu zet een team onder leiding van paleobotanist Alessia Masi belangrijke kanttekeningen bij dat cijfer. Uit hun studie naar stuifmeel zou blijken dat de effecten van de Zwarte Dood per regio flink verschilden.
Poep op de stoep is bloedirritant – maar een hondendrol of -plasje in een natuurgebied kan weinig kwaad, zou je misschien denken. Toch is dat wel degelijk een probleem, stellen Belgische onderzoekers in een nieuw wetenschappelijk artikel. De voedingsstoffen die honden via hun uitwerpselen achterlaten in natuurgebieden kunnen een negatief effect hebben op de lokale biodiversiteit.
Doktertje spelen is niet aan mensen voorbehouden: ook dieren houden er allerlei behandelingen op na. Zo zijn er kapucijnapen die zich tegen muggen beschermen door zich in te smeren met het gif van miljoenpoten en mieren die hars in hun nesten verwerken om microben en schimmels te weren. Nu blijken chimpansees – in elk geval een aantal exemplaren dat behoort tot een groep in Gabon – hun wonden te behandelen met insecten.
59 miljoen joule. Zoveel heeft de Europese experimentele kernfusiereactor JET – de Joint European Torus – afgelopen jaar weten op te wekken in vijf seconden tijd, werd afgelopen woensdag bekendgemaakt. Een record dat goede hoop geeft voor de internationale fusiereactor ITER, die momenteel wordt gebouwd in Zuid-Frankrijk.
Een van de meest troosteloze Nederlandse koloniën moet wel het eilandje Arguin zijn geweest, voor de kust van het Afrikaanse Mauritanië. Een kaal, dor, boomloos stukje grond van 6 bij 2 kilometer, waar niets anders te vinden was dan één fort. Dat veroverde de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1633 met het oog op de handel in rubber en ivoor – maar niet lang daarna was dat niet meer zo interessant, omdat de slavenhandel zo veel lucratiever bleek. “Door soldaten werd het als ballingsoord ervaren”, zegt historicus Michiel van Groesen van de Universiteit Leiden.
In het volledige artikel behandel ik ook Nederlands-Brazilië, Angola, Formosa (Taiwan) en Nederlands-Acadië. Erg leuk verhaal om te schrijven; kan zomaar dat ik wat vaker geschiedenisverhalen ga pitchen.
Over pitches gesproken: deze heb ik in een brainstorm opgeworpen terwijl ik zelf dacht ‘gaat hem vast niet worden’. Nul aanleiding, anders dan ‘lijkt mij leuk om eens in te duiken’. Aankomende freelancers zou ik dan op het hart drukken: pitch zoiets niet bij een blad dat ‘haakjes’ bij artikelonderwerpen eist, zoals KIJK. Maar goed, je kunt altijd net op het juiste moment met een idee komen dat eigenlijk niet aan de criteria voldoet. (Al zou ik het nog steeds erg met mate doen. Voor je het weet ben je die ene freelancer die het maar niet wil snappen.)
Het februarinummer van KIJK is hier online te bestellen en is natuurlijk ook verkrijgbaar bij de betere tijdschrifthandel.
Een paddestoelvormige wolk as die 20 tot 30 kilometer hoog reikte. Tsunami’s die niet alleen de naburige eilandstaat Tonga troffen, maar ook leidden tot evacuaties in Japan en twee verdrinkingen in Peru. Een knal die te horen was tot in Alaska en drukgolven die te meten waren met Nederlandse huis-tuin-en-keukenbarometers. Ja, de vulkaan Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, 65 kilometer ten noorden van de Tongaanse hoofdstad Nuku’alofa, deed zich behoorlijk gelden met zijn uitbarsting van 15 januari.
Maar wie zich daar een klassieke vulkaan bij voorstelt – zo’n enorme berg waar lava uit stroomt – heeft het verkeerde beeld voor ogen. Van de 1.800 meter hoge kolos stak alleen het topje boven water uit – en zelfs dat is pas zo sinds 2009. Daarvoor bevond de volledige vulkaan zich onder water. Wat voor processen gaan er schuil achter dit soort verborgen reuzen? Hoe bijzonder was deze uitbarsting? En kunnen we ons in de toekomst beter voorbereiden op dit soort rampen?
Was hard werken; ik kreeg de klus maandag richting eind van de middag, dinsdag is mijn vaste dag met de kinderen thuis (0 en 3) dus toen gebeurde er niets, woensdag moest het artikel af zijn. Gelukkig bleken de drie benaderde deskundigen bereid om me respectievelijk gelijk toen ik belde, dinsdagavond om 20.30 uur en woensdagochtend om 8.30 uur te woord te staan, waardoor ik het stuk toch netjes op tijd kon aanleveren. Ook wel weer fijn, om weer eens met wat adrenaline in mijn lijf te tikken.
Verschenen: het januarinummer van technologietijdschrift De Ingenieur. Ik schreef het negen pagina’s tellende coververhaal over bedrijven die claimen al rond 2030 een commercieel levensvatbare kernfusiereactor af te kunnen leveren. Bijzonder, want via de geijkte route (waar reactor ITER deel van uitmaakt) zal dat nog vele decennia gaan duren.
De Atlas van opmerkelijke feiten is een boek van Ian Wright, de man achter de website Brilliant Maps. Je zou dan landkaarten verwachten waar weinig op aan te merken is, maar dat valt tegen.
