“God particle is ‘found’” kopt de Daily Mail maar vast over de Higgsaankondiging van komende woensdag. Met aanhalingstekens rond ‘found’ om aan te geven dat ze eigenlijk – net als elke andere krant – helemaal niet weten wat er precies gezegd gaat worden. Zucht.
In een van de boeken die ik momenteel aan het raadplegen ben voor mijn eigen boek over deeltjesfysica, las ik dat er filmbeelden bestaan van de Solvayconferentie van 1927, een legendarische bijeenkomst van topnatuurkundingen waaronder Albert Einstein, Niels Bohr, Marie Curie, Paul Dirac, Werner Heisenberg, Erwin Schrödinger en Wolfgang Pauli. En jawel hoor, ze staan online:
Erg bijzonder, om van die grote namen waar je honderd keer over gelezen hebt op bewegende beelden te zien – en dan ook nog op zo’n ongedwongen manier. (Ik kende alleen deze foto van de bijeenkomst, waar de heren en dame allemaal toch wat minder gemakkelijk op staan…)
Mooi uitlegtekenfilmpje over deeltjesfysica, Higgs en de LHC (met dank aan Joris én Zite):
The Higgs Boson Explained from PHD Comics on Vimeo.
Interessant leesvoer: TU Delft-voorlichter Michel van Baal schreef een flinke blogpost over zijn beleving van de aanloop naar ‘Majorana-avond’, toen het werk van Leo Kouwenhoven groot de journaals en de praatprogramma’s haalde. Ik word ook nog even genoemd:
Op Twitter stelt wetenschapsjournalist @jeanpaulkeulen meteen dat zijns inziens het door de NOS gestelde verband tussen de Majorana’s en die van de eventuele donkere materie niet klopt. Daar heeft hij gelijk in, de ontdekking van het een zegt niets over het andere. Journalist Peter van de Ploeg (@pvdp) reageert naar mij: “Ja, maar jullie suggeren het zelf.” Ik kijk nog eens naar het persbericht. Dat verband staat er strikt genomen niet, maar ik snap wel wat ze bedoelen: je kunt het inderdaad wel zo begrijpen. We hebben wellicht iets te veel geanticipeerd op de waarom-vraag: die alinea is bedoeld om uit te leggen waarom onderzoek aan Majorana’s zo interessant is. Leerpuntje voor de volgende keer.
Mijn vier tweets over de kwestie – schijnbaar zelfs voor mede-wetenschapsjournalisten nogal onbegrijpelijk – werkte ik later uit tot dit uit de kluiten gewassen blogje (overigens naar aanleiding van RTL Nieuws, niet het NOS-journaal – maar blijkbaar maakte dat dezelfde fout).
Terzijde: ik schreef zelf eind februari al over Kouwenhovens Majorana-deeltjes, maar verwijt mezelf nu dat ik dat bericht niet heb aangevuld op basis van de daadwerkelijke Science-paper en het, toen het embargo verliep, opnieuw heb gepost op de KIJK-site. Ik had simpelweg niet verwacht dat het nieuws nog zoveel aandacht zou krijgen, aangezien het een toch wel erg complex onderwerp betrof én er enkele maanden eerder al aardig wat over was geschreven. Maar blijkbaar was de combinatie van een grote Science-publicatie, kreten als “nieuw deeltje”, “donkere materie” en “quantumcomputer”, en, laten we eerlijk zijn, een flinke scheut chauvinisme, desondanks onweerstaanbaar voor de media. Dat is dan mijn leerpuntje voor de volgende keer…
Neutrino’s: sneller dan het licht gaan ze waarschijnlijk niet, maar dat weerhoudt deze vederlichte deeltjes er niet van nog steeds geregeld het wetenschappelijke nieuws te halen. Deze week doen ze dat door te laten zien dat een belangrijke verklaring voor de herkomst van kosmische stralen met enorm hoge energieën niet klopt.
Ik zou dit weekend eigenlijk vooral flink aan mijn boek moeten werken, maar toch even een bericht over het Majoranafermion van Leo Kouwenhoven en collega’s, dat afgelopen week zo uitgebreid werd besproken in de journaals en de praatprogramma’s.
Allereerst: echt nieuws was het Majoranaverhaal voor mij niet meer. Eerder was er namelijk al een praatje van Kouwenhoven in de VS, waar ik op 29 februari dit nieuwsbericht over publiceerde op KIJK.nl. Maar goed, nu is het dus officieel: de paper is gepeerreviewd en geplaatst in Science, wat (terecht) het startschot is gebleken voor het leeuwendeel van de media-aandacht.
En die aandacht, daar kan ik natuurlijk op zich weinig op tegen hebben. Alle interesse die bij het grote publiek wordt gewekt voor deeltjesfysica en aanpalende onderwerpen is alleen maar goed voor mijn ‘business’. Maar als je dan ziet hoe een journaal zo’n nieuwtje brengt, krijgt het toch een beetje een vies bijsmaakje. Want dan wordt het verhaal zo onhandig gebracht dat je weet dat je weer het nodige recht te zetten hebt.
Over het filmpje van het Higgsmechanisme, gemaakt door Wouter van Joolingen, blogde ik eerder “jammer genoeg met punten, cirkels en golfjes in plaats van kleine journalistjes, Ruttetjes, Wildersjes en Van Joolinkjes”. Dat liet Van Joolingen niet op zich zitten; zie hier zijn versie 2.0 van het filmpje:
Overigens zit één aspect van de politieke Higgs-analogie niet in Van Joolingens Nederlandse versie, realiseerde ik me later. In het origineel representeren de journalisten geen afzonderlijke Higgs-deeltjes, maar zijn ze samen het Higgs-veld; ze kennen samen massa toe aan Wilders en Rutte door hen de doorgang te belemmeren. Pas als de journalisten te hoop lopen om een gerucht met elkaar te delen, is er sprake van een Higgs-deeltje.
Eerder schreef ik op dit blog waarom het verhaal van de neutrino’s die sneller dan het licht zouden zijn gegaan nog niet was afgelopen: er waren twee fouten geïdentificeerd die een tegengesteld effect op de reistijd van de neutrino’s hadden gehad. En aangezien één van beide fouten volgens een bericht op de Science-site precies het verschil tussen de verwachte en de gemeten reistijd zou verklaren, zou de andere fout weer zo’n verschil introduceren. Netto resultaat: neutrino’s die nog steeds een tikje sneller dan het licht gingen.
Dit blogje van theoretisch natuurkundige Matt Strassler, onder meer geschreven op basis van berichten in de Italiaanse pers en een mini-workshop, heeft me verteld wat ik nog wilde weten om het supersnelle-neutrino-boek te kunnen sluiten. Het blijkt dat fout 1, die het eerste naar buiten kwam en draaide om een verkeerd aangesloten glasvezelkabel, de neutrinoreistijd 73 nanoseconden korter deed lijken dan hij daadwerkelijk was (en dus niet 60, zoals Science meldde). Trek je daar de bijdrage van fout 2 van af, dan kom je op een reistijd die circa 60 seconden korter leek dan hij was. Daarmee komen we uit op neutrino’s die niet sneller dan het licht reisden, maar met nagenoeg de lichtsnelheid. En dat is wat je van dergelijke vederlichte en nauwelijks te stoppen deeltjes zou verwachten.
Hiermee is de kous wat mij betreft wél af: er is nu bepaald hoeveel gewicht beide fouten in de schaal hebben gelegd en samen laten die het opmerkelijke resultaat van afgelopen najaar verdwijnen. De check die binnenkort met een nieuwe neutrinobundel uit CERN en vier neutrinoexperimenten onder de Gran Sasso-berg zal worden gedaan, voelt daarmee aan als niet veel meer dan een formaliteit; een allerlaatste nagel in een al heel behoorlijk dichtgetimmerde doodskist.
Wouter van Joolingen geeft op zijn weblog een geüpdate en genationaliseerde versie van de beroemde Higgs-analogie van David Miller:
Stel je de ruimte voor bij het hek van het Catshuis waar de regering in overleg is over de bezuinigingen. Enkele tientallen journalisten staan daar te wachten op nieuws. Als ik daar over loop, zal ik dat gewoon kunnen doen zonder gehinderd te worden. Als echter Mark Rutte of Geert Wilders langs zou komen, zouden alle journalisten om hen hen drommen en kunnen ze zich met moeite voortbewegen. De journalisten zijn Higgsdeeltjes, ik ben een massaloos foton en Rutte en Wilders zijn deeltjes met massa.
Met het programma SimSketch bracht hij deze uitleg van het mechanisme in beeld – jammer genoeg met punten, cirkels en golfjes in plaats van kleine journalistjes, Ruttetjes, Wildersjes en Van Joolinkjes:
Klik hier voor Van Joolingens complete blogpost over het filmpje.
Ed zag er bedrukt uit. Hij had net een gesprek gehad met de manager van het hotel. We mogen volgend jaar weer niet terugkomen, klaagde hij. Ieder jaar ben ik 6 maanden bezig om een goed conferentieoord voor een redelijke prijs te vinden. En altijd krijg ik al na twee dagen te horen dat we het volgende jaar niet meer welkom zijn. Ik was nogal verbaasd. Wat kon de reden zijn? Televisies door de ruiten, kotsen in de pool, male-only groepsseks met cocaïne overdoses in de fitnessruimte? Ik was er niet van op de hoogte dat zich dat soort excessen voordeed. Integendeel, mompelde Ed vermoeid. Hij nam een slok bier en schudde moedeloos zijn hoofd. Integendeel? Ik keek Ed vragend aan. Hij had niet veel aansporing nodig om zijn frustratie te verwoorden.
Erg leuk blogje van Marco de Baar over de vraag waarom natuurkundeconferenties nooit twee keer in hetzelfde hotel worden gehouden…