Categorieën
Natuurkunde

Het steriele neutrino: één deeltje dat alles verklaart?

Net verschenen: het oktobernummer van het populairwetenschappelijke tijdschrift Eos, met mijn artikel ‘Eén deeltje om alles te verklaren’, over steriele neutrino’s.

Enorm efficiënte oplossing?

Voor een belangrijk deel gaat het artikel over verschillende neutrinoresultaten die maar niet willen kloppen met de huidige theorie. Zoals die van het Baksan Experiment on Sterile Transitions in Rusland, waar ik hier al over schreef. Of die van het experiment MiniBooNE; zie dit stuk voor Scientias.

Mochten deze en vergelijkbare resultaten overeind blijven, dan zijn ze mogelijk te verklaren met zogenoemde steriele neutrino’s. Oftewel: neutrino’s die zich nóg minder aantrekken van andere deeltjes dan de ‘gewone’ variant. En die we dan ook nog nooit hebben kunnen waarnemen – als ze überhaupt bestaan.

Categorieën
Natuurkunde

Vallen twee voorwerpen met verschillende massa’s écht even snel?

Als je er nog nooit over na hebt gedacht, klinkt het misschien gek, maar: iets zwaars valt niet sneller dan iets lichts, zo weten we al enkele eeuwen. Een zak veren valt in principe even snel als een kanonskogel – als je tenminste de wrijving buiten beschouwing laat.

Albert Einstein maakte dat principe begin twintigste eeuw tot een hoeksteen van de algemene relativiteitstheorie, nog steeds onze beste beschrijving van de zwaartekracht. In die context spreken fysici dan over het zogenoemde zwakke equivalentieprincipe. Jan de Boer, hoogleraar natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam, omschrijft dat principe als volgt: “Alle objecten waar geen externe krachten op werken, leggen exact hetzelfde pad door de ruimtetijd af, ongeacht hun massa of samenstelling.”

Maar als natuurkundige hoor je je te blijven afvragen: is dat wel écht zo? Misschien klopt het zwakke equivalentieprincipe toch niet helemaal, als je maar héél precies kijkt. En dat is wat de onderzoekers achter de missie MICROSCOPE de afgelopen jaren heeft gedaan. Vandaag publiceerden ze hun uitkomst: de meest precieze test van het equivalentieprincipe tot nu toe.

Lees het hele stuk op de site van KIJK.

Categorieën
Sterrenkunde

Andere baan Jupiter kan aarde nóg leefbaarder maken

Wie een blik werpt op de andere planeten in ons zonnestelsel, zal al gauw zeggen: ‘Bewoonbaarder dan de aarde wordt het niet.’ Ga je een eindje richting de zon, dan wordt het al snel te heet voor leven. Ga je de andere kant op, dan wordt het al gauw te koud. Maar maakt dat de aarde daadwerkelijk het toppunt van ‘leefbaarheid’? Of kan het stiekem nóg een stukje beter?

Ja, stellen Pam Vervoort, promovendus aard- en planeetwetenschappen aan de Universiteit van Californië te Riverside en collega’s in een nieuw wetenschappelijk artikel. Als Jupiters baan een andere vorm had gehad, was de aarde nog wat bewoonbaarder geweest.

Lees het hele stuk, inclusief kritische reactie van sterrenkundige Simon Portegies Zwart, op de KIJK-site.

Categorieën
Overige wetenschap

Val je af door stevig te ontbijten?

Een calorie is een calorie, zou je zeggen. Of je hem nu ’s ochtends of ’s avonds binnenkrijgt, hij vertegenwoordigt dezelfde hoeveelheid energie. Of ligt het toch niet zo simpel? Er zijn ook allerlei aanwijzingen dat het tijdstip waarop je je grootste maaltijd van de dag eet wel degelijk uitmaakt. Bijvoorbeeld als je probeert af te vallen.

Een nieuw onderzoek, geleid door Alexandra Johnstone, hoogleraar menselijke eetlustcontrole aan de Universiteit van Aberdeen, concludeert nu: nee, als je stevig ontbijt, verbrand je niet meer calorieën dan wanneer je stevig dineert. Tegelijkertijd kan het nog steeds handig zijn om je calorieën vooral ’s ochtends binnen te krijgen. Hoe zit dat?

Lees het hele bericht op de KIJK-site!

Categorieën
Overige wetenschap

De waarheid over de oertijd

Al een flinke tijd geleden zag ik een tweet van Charles Mann, auteur van onder meer 1491, 1493 en The wizard and the Prophet, over het toen nog niet verschenen boek The Dawn of Everything, van antropoloog David Graeber en archeoloog David Wengrow, dat ons al te simplistische beeld van de prehistorie en de overstap naar de landbouw overtuigend zou aanpakken.

Interessant, dacht ik meteen, want op mijn verlanglijstje stond al langer een artikel over de neiging om ‘de oertijd’ af te schilderen als één lange periode waarin iedereen wereldwijd tienduizenden jaren lang min of meer hetzelfde deed. Dat was niet zo, vertelde Luc Amkreutz me naar aanleiding van dit onderzoek – waardoor je ook de nodige vraagtekens kunt zetten bij wetenschappers en auteurs die hun lezers graag het idee willen geven dat er bijvoorbeeld één steentijddieet was, of één taakverdeling tussen mannen en vrouwen. The Dawn of Everything zou een mooie extra bron zijn voor zo’n artikel, dacht ik.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

‘Onmeetbare’ zwaartekrachtsgolven meten met de maan

Toen in februari 2016 bekend werd dat het experiment LIGO zwaartekrachtgolven had gemeten, ging er een heel nieuwe wereld open voor astronomen. Eeuwenlang hadden ze vrijwel al hun informatie over het universum uit licht moeten halen. Maar ineens kwam daar een totaal nieuwe vorm bij: trillingen in de ruimtetijd, al voorspeld door Albert Einstein in 1916. Een deel van die trillingen kunnen we alleen niet meten met LIGO of vergelijkbare detectors. De Spaanse natuurkundige Diego Blas en zijn Britse collega Alexander Jenkins hebben nu een manier bedacht om dat toch te doen: door de afstand tot de maan zo nauwkeurig mogelijk in de gaten te houden.

Lees het hele artikel – eerder verschenen in het zomernummer van KIJK – nu integraal op de KIJK-site. Voor het meten van zwaartekrachtsgolven óp de maan: zie mijn artikel in de Eos van mei 2022.

Categorieën
Overige wetenschap

Hoe nuttig is wetenschapsnieuws eigenlijk?

Gisteren postte ik hier de link naar mijn voorlopig laatste bericht voor de wetenschapsnieuwssite Scientias. Ik verving een paar maanden een vaste medewerker die een tijdje wat minder werkte tikte en die periode is nu voorbij; vandaar.

Categorieën
Overige wetenschap

Geluid verzacht pijn bij muizen – maar alleen als het 5 decibel harder is dan de omgeving

Dat muziek, of breder: geluid, pijn kan verlichten, is al decennialang bekend. Maar hoe precies is nog steeds een mysterie. Een team van Chinese en Amerikaanse wetenschappers licht nu een tipje van de sluier op met experimenten bij muizen.

Bij die dieren blijkt het weinig uit te maken of er klassieke muziek, onprettig klinkende muziek of ruis te horen is. Wel moet wat de muizen te horen krijgen nét iets luider klinken dan het omgevingsgeluid.

Verder hebben de onderzoekers voor het eerst laten zien dat er een verbinding is tussen het hersengebied waar geluid wordt verwerkt en het gebied dat allerlei informatie vanuit de zenuwen – waaronder pijn – doorsluist.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Categorieën
Natuurkunde

‘Hopeloze zoektocht’ naar oerneutrino’s stapje verder

Welgeteld één seconde na de oerknal werden ze vrijgelaten in ons heelal: de zogenoemde relic neutrino’s. Nu, bijna 14 miljard jaar later, zijn ze er nog steeds. Elke kubieke centimeter ruimte zou honderden van deze deeltjes moeten bevatten.

Toch is het nog nooit gelukt het bestaan ervan aan te tonen. Het team achter het experiment KATRIN, in het Duitse Karlsruhe, doet nu een nieuwe duit in het zakje. Maar waarschijnlijk hebben natuurkundigen nog een heel lange weg te gaan voordat ze echt kunnen claimen deze deeltjes uit het piepjonge heelal te hebben gespot.

Lees het hele bericht bij Scientias.

Een langer verhaal over toekomstige manieren om deze relic neutrino’s laten we zeggen: oerneutrino’s – te betrappen, staat op mijn lijstje. Maar ja, daar staat wel meer op…

Voor nu ben ik druk bezig met een stuk voor het populairwetenschappelijke tijdschrift Eos over een andere neutrinokwestie. (Zie ook deze blogpost.)

Categorieën
Overige wetenschap

‘Mondkapje maakt risico’s roken groter’

Vanwege de coronapandemie hebben mensen wereldwijd de afgelopen paar jaar behoorlijk wat uren met een mondkapje op rondgelopen. Brengt dat voor rokers nog extra risico’s met zich mee? Dat besloten cardioloog Ignatios Ikonomidis van de Universiteit van Athene en collega’s te onderzoeken. Hun conclusie: na een dienst met mondkapje ademen rokers flink meer koolstofmonoxide uit dan zonder mondkapje. Ook lijken hun bloedvaten daar minder goed door te werken.

Lees het hele bericht bij Scientias.