Op donderdagavond 16 oktober begint KIJK in Wageningen een nieuw seizoen aan KIJK Live!-edities. Met deze keer onder meer: hoe een nieuw deeltje het heelal kan redden van een higgscatastrofe.
Tag: sterrenkunde
En jawel hoor, de eerste stukjes uit De deeltjessafari zijn alweer een tikje achterhaald! Ik noem namelijk in een paar hoofdstukken – met de nodige slagen om de arm; dat wel – de sporen van zwaartekrachtsgolven die het experiment BICEP2 in de achtergrondstraling van het heelal meende te hebben gezien. Die sporen zouden namelijk a) de inflatietheorie ondersteunen (die op zijn beurt kan verklaren waarom we geen magnetische monopolen zien; zie hoofdstuk 6) en b) een indicatie zijn dat de zwaartekracht kan worden ‘verquantumd’ (zie hoofdstuk 5). Natuurkundigen die ik hierover sprak net na de ontdekking, waren dan ook erg enthousiast.
Er was echter ook al snel kritiek: de gemeten ‘kolkjes’ in de achtergrondstraling zouden afkomstig kunnen zijn van stof, stelden niet bij het experiment betrokken onderzoekers, en ons dus niets vertellen over de oerknal. Het wachten was op het team achter Planck, dat nog steeds de data die deze ruimtetelescoop tussen 2009 en 2013 verzamelde van de kosmische achtergrondstraling aan het analyseren is. Deze week liet dat team eindelijk van zich horen (oké, met het oog op De deeltjessafari had het van mij nog wel wat langer op zich mogen laten wachten…), en hun conclusies zien er niet goed uit voor BICEP2.
Overigens zegt dit uiteindelijk niet zoveel, in die zin dat inflatie en van quantumzwaartekracht hiermee niet van tafel zijn geveegd. We hebben alleen een vroege kans gemist om indicaties van beide te zien, maar op de achtergrondstraling gerichte experimenten als BICEP2 kunnen die best in de toekomst alsnog vinden. Al zal de reactie dan wel nóg sceptischer zijn dan al het geval was bij het bovengenoemde resultaat.
Categorieën
Groot interview in Dagblad De Limburger
Rond het verschijnen van mijn nieuwe boek De deeltjessafari ben ik uitvoerig geïnterviewd door journalist Bart Ebisch. Het resulterende artikel, tot mijn verrassing een volle twee pagina’s groot, stond afgelopen weekend in Dagblad De Limburger. Weet mijn geboorteprovincie ook weer waar ik me tegenwoordig allemaal mee bezighoud. Lees het artikel hier online!
Ook recenseerde Margriet van der Heijden – zelf van origine deeltjesfysicus – De deeltjessafari in NRC (vier van de vijf ballen; yay!). Niet gratis online te lezen, wel via Blendle.
Dat een getalletje dat wordt betiteld als ‘natuurconstante’ overal en altijd dezelfde waarde heeft, lijkt voor de hand te liggen. Toch zijn er theorieën die voorspellen dat sommige van dit soort getallen wel degelijk kunnen of zelfs moeten variëren. Helaas voor deze theorieën heeft een nieuwe test zoiets niet aan het licht kunnen brengen: de massa’s van protonen en elektronen blijken zich precies hetzelfde tot elkaar te verhouden op aarde als in het extreme zwaartekrachtsveld van een witte dwerg.
Categorieën
Landingsplek Rosetta-missie gekozen
Nu het ruimtescheepje Rosetta zich op zo’n 30 kilometer afstand bevindt van de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko (67P voor intimi), is het tijd om een belangrijke knoop door te hakken: waar wordt de lander Philae straks op het oppervlak van de onregelmatige ruimterots neergezet? Eerder werd er een shortlist van vijf mogelijkheden opgesteld. Dit weekend is daaruit de beste kandidaat gekozen: Site J.
Gammaflitsen zijn de helderste explosies in het heelal die we kennen. Gevaarlijk zijn ze ook: een gammaflits in de buurt van de aarde kan onze ozonlaag vernietigen, met alle gevolgen voor het leven op onze planeet van dien. Hoe groot is de kans dat zoiets gebeurt? En hoe zit het met de rest van ons sterrenstelsel? Dat besloten de Israëlische astronoom Tsvi Piran en zijn Spaanse collega Raul Jimenez uit te zoeken. Deze week zetten ze hun bevindingen online.
Even uitzoomen. De aarde en de overige planeten beschrijven een baan rond de zon, en de zon beschrijft samen met honderden miljarden andere sterren een baan rond het centrum van ons sterrenstelsel, de Melkweg. Die Melkweg maakt vervolgens deel uit van de Lokale Groep, die ruim vijftig stelsels bevat. De Lokale Groep maakt weer deel uit van de supercluster Virgo, die uit honderden groepen en clusters van sterrenstelsels bestaat.
Stopt het daar? Nee, zeggen astronoom Brent Tully (Universiteit van Hawaii) en zijn Franse en Israëlische collega’s, na de snelheden van ruim achtduizend sterrenstelsels te hebben geanalyseerd. Daar concluderen zij uit dat de Virgo-supercluster onderdeel is van een nóg groter geheel dat zij de Laniakea-supercluster noemen.
Half november is het zover: dan zal het Europese ruimtescheepje Rosetta de lander Philae neerzetten op de komeet Comet 67P/Churyumov-Gerasimenko (67P). Maar waar precies? Dat kon niet van tevoren worden bepaald; tot voor kort hadden we niet het flauwste idee hoe het oppervlak van de komeet eruit zag. Maar dankzij waarnemingen die het twee weken geleden bij 67P gearriveerde ruimtescheepje Rosetta heeft gedaan, zijn er nu wel een aantal potentiële landingsplekken voor Philae gevonden. Dit weekend zijn de vijf meest geschikte plekken uitgekozen.
Voor het vinden van een planeet buiten ons zonnestelsel draaien we anno 2014 onze hand niet meer om. Maar een maan vinden die rond zo’n planeet cirkelt, een zogenoemde exomaan, dat is ons nog nooit gelukt. Natuurkundige Zdzislaw Musielak (Universiteit van Texas te Arlington) en twee van zijn promovendi denken echter een truc te hebben bedacht die ons in staat zou moeten stellen om zo’n hemellichaam binnen niet al te lange tijd te vinden.
Een bepaald type supernova-explosie lijkt altijd plaats te vinden op grote afstand van de overige sterren in een sterrenstelsel én heel veel calcium te produceren. Wat voor mechanisme zit hierachter? Dat is binnen de sterrenkunde al jaren een mysterie. Een team van Britse en Zweedse astronomen heeft nu een mogelijke verklaring bedacht. Volgens hen botsen een neutronenster en een witte dwergster op elkaar, terwijl ze eerder samen uit hun sterrenstelsel zijn geschoten.
Lees het hele bericht op de KIJK-site!
Nieuws haakt overigens aan bij lang artikel over supernova’s dat ik jaren geleden schreef voor KIJK, en waar wetenschappers elkaar toen behoorlijk over in de haren vlogen. Benieuwd of dit net zoveel stof doet opwaaien – als iedereen eenmaal terug is van vakantie. (Nu geen reactie kunnen krijgen.)