Het zit erop! Deeltjesversneller LHC heeft deze week de eerste periode waarin protonen op elkaar botsten met de nieuwe, hogere energie afgesloten. De komende weken wordt er toegewerkt naar een tweede, minder bekende soort botsing: tussen loodionen.
Natuurkundigen hebben inmiddels heel wat deeltjes bedacht die het donkere-materie-probleem zouden kunnen oplossen. Probleem is alleen dat voor geen van die deeltjes echt goed experimenteel bewijs bestaat. Maar een kandidaat is daarop mogelijk een uitzondering: het steriele neutrino. Vorig jaar wisten twee onafhankelijke teams van wetenschappers al een signaal te meten dat mogelijk op het bestaan van dit deeltje wijst. Nu heeft een van beide teams, onder leiding van Alexey Boyarski (Universiteit Leiden), nieuwe waarnemingen gedaan die in dezelfde richting wijzen. Zou het dan toch…?
Onderzoek naar steriele neutrino’s waar ik al over schreef in De deeltjessafari en het artikel ‘De onzichtbare troubleshooter’ in KIJK 11/2014) heeft weer een nieuwe paper opgeleverd. Lees erover op de KIJK-site.
Binnenkort gaat het kilometers grote experiment Virgo weer op zoek naar de door Einstein voorspelde gravitatiegolven. Maar wat zijn dit eigenlijk voor golven? En in wat voor bochten moet je je allemaal wringen om ze te kunnen meten? Dat legt natuurkundige Laura van der Schaaf (Vrije Universiteit Amsterdam) uit op de KIJK Live!-editie op donderdag 22 oktober in Delft, waarbij ze onder meer een model van Virgo zal meenemen.
Meer informatie over het gravitatiegolvenpraatje en de andere onderwerpen die aan bod komen op deze KIJK Live!-editie vind je op de KIJK-site. (Aanleiding voor bovenstaand praatje is overigens mijn reportage ‘Op jacht naar Einsteins rimpels’ in komend nummer van KIJK.)
Toegang is gratis, dus geef je snel op! Dat kan via de site Meetup of door een mail te sturen naar info@kijkmagazine.nl met als titel ‘KIJK Live! Delft’ en in het bericht de namen van de bezoekers.
Nu op de KIJK-site: voorproefje van mijn reportage over het gravitatiegolvenexperiment Virgo bij Pisa: ‘Op jacht naar Einsteins rimpels’. (Zie ook deze blogpost.) Het hele artikel lees je in KIJK 11/2015, die nu bij de drukker ligt en verschijnt op donderdag 22 oktober.
22 oktober is overigens ook de dag waarop we in het Science Centre Delft de volgende KIJK Live!-editie houden, met een praatje van natuurkundige Laura van der Schaaf over Virgo! Naast de iSPEX-presentatie van Frans Snik nóg een reden om je vooral gratis op te geven voor dit even leuke als leerzame avondje uit!
Aan het rijtje Nobelprijswinnaars kunnen vandaag twee namen worden toegevoegd: de Japanner Takaaki Kajita en de Canadees Arthur B. McDonald. Zij leidden twee experimenten waarmee kon worden vastgesteld dat neutrino’s van identiteit kunnen veranderen – iets wat alleen mogelijk is als ze een massa hebben.
Lees het hele bericht op de KIJK-site!
Meer achtergronden over neutrino’s? Lees hoofdstuk 4 van mijn boek De deeltjesdierentuin!
Op 18 september ging in de VS het experiment LIGO weer van start, met een berg nieuwe hardware aan boord. En welgeteld één week later bracht kosmoloog Lawrence Krauss via Twitter het gerucht de wereld in dat LIGO al in zijn opzet geslaagd zou zijn: een directe detectie van een gravitatie- of zwaartekrachtsgolf.
Dat zou wel héél erg vlug zijn – en bovendien een beetje lullig voor Europa. In Italië staat men namelijk ook op het punt om een opgewaardeerd gravitatiegolvenexperiment opnieuw met zijn zoektocht te laten beginnen: Virgo. En dat zou zich dan de kaas van het brood hebben laten eten door een vergelijkbare Amerikaanse opstelling die nét even een paar maanden eerder gereed was om het werk te hervatten?
Jawel hoor: een higgspizza! Gemaakt door pizzeria Hector in St. Lucia op instructies van deeltjesfysicus Pierluigi Paolucci.
De aanleiding: een gesprek tussen Paolucci en INFN-voorzitter Fernando Ferroni over afbeeldingen van een deeltjesbotsing waaruit een higgsdeeltje ontstaat, waarbij de oneerbiedige woorden ‘het is net een pizza’ vielen. De toppings: gele en rode paprika, courgette, selderij en een halve cherrytomaat.
De pizza wordt komende dinsdag geserveerd bij de opening van een tentoonstelling die dertig kunstwerken naar aanleiding van het higgsdeeltje bevat.
Meer informatie (in het Italiaans) hier.
Helaas had ik het vorige week te druk met de deadline van KIJK 10/2015 om gelijk te rapporteren over het Delftse quantumverstrengelingsexperiment dat – hoewel nog niet gepubliceerd – groot in het nieuws kwam. Daarom deze week op de KIJK-site een uitgebreider verhaal met wat meer achtergronden. (Al is ook een tekst met deze lengte eigenlijk nog steeds superbeknopt voor een onderwerp als dit.) En wie weet later een keer een interview met Hanson in KIJK…?
De quantummechanica associëren we normaal gesproken met de wereld van het allerkleinste. Maar volgens de Duitse natuurkundige Roman Schnabel, verbonden aan de Universiteiten van Hamburg en Hannover, moet het mogelijk zijn om een quantummechanische band te smeden tussen twee spiegels van elk 100 gram.
Onderzoek binnen de deeltjesfysica vindt meestal plaats uit pure nieuwsgierigheid: hoe zit onze wereld op het allerkleinste niveau precies in elkaar? Maar vaak komt er toch allerlei technologie uit voort met duidelijk praktisch nut. Denk maar aan PET-scanners (die werken met antimaterie) en het world wide web. Nieuwste voorbeeldje: een supergeleider uit de keuken van CERN, het instituut dat deeltjesversneller LHC uitbaat, die astronauten kan beschermen tegen gevaarlijke straling.