Op 24 mei overleed de natuurkundige Murray Gell-Mann op 89-jarige leeftijd; na Leon Lederman weer een kleurrijke legende uit het veld van de deeltjesfysica die we voortaan moeten missen.
Om Gell-Mann te herdenken en een aantal van zijn bijdragen in herinnering te brengen, een licht bewerkt fragment uit mijn boek De deeltjesdierentuin (verschenen in 2012, inmiddels toe aan zijn tiende druk), waarin hij een hoofdrol speelt.
Hij staat alweer bijna vijf jaar uit, maar dat betekent niet dat we er niets meer van zullen horen: de deeltjesversneller Tevatron van het Amerikaanse Fermilab. Natuurkundigen hebben namelijk bekendgemaakt dat ze in de oude data van het Tevatron-experiment DZero tekenen hebben gevonden voor een nieuw deeltje: een zogenoemde tetraquark, die uit vier verschillende quarks bestaat.
Dit berichtje was ik nog vergeten hier te posten:
Het team achter een van de experimenten die botsingen in de deeltjesversneller LHC bestuderen, heeft bekendgemaakt een deeltje te hebben gevonden dat bestaat uit maar liefst vijf quarks.
Oftewel: een pentaquark. Hele berichtje, zoals gebruikelijk, op de KIJK-site.
Interessant is het dan om nog even naar De deeltjessafari terug te gaan; om precies te zijn naar het derde hoofdstuk, ‘Creatief met quarks’. Daarin omschreef ik in wat meer detail wat ik in bovenstaand nieuwsbericht ook al vertel: hoe de pentaquark begin jaren 2000 werd gevonden door een Japans experiment, vervolgens werd bevestigd door allerlei andere experimenten, en daarna weer van tafel werd geveegd.
Afgelopen dagen kwam de wereld erachter dat de Japans-Amerikaanse Nobelprijswinnaar natuurkunde Yoichiro Nambu begin deze maand op 94-jarige leeftijd is overleden. Aangezien het hier een grootheid uit de deeltjesfysica betreft, een mooi moment om er even bij stil te staan wat Nambu precies aan de wetenschap heeft bijgedragen.
Niet nieuw voor internet, wel nieuw voor mij: ‘Strange Charm – A Song about Quarks’ van ‘Vlogbrother’ Hank Green. Erg leuk gedaan – en het klopt allemaal ook nog!
In hetzelfde straatje, maar flink wat jaartjes ouder: ‘Quark, Strangeness and Charm’ van Hawkwind, met helaas een wat minder informatieve songtekst (Einstein was not a handsome fellow / Nobody ever called him ‘Al’ / He had a long moustache to pull on, it was yellow / I don’t believe he ever had a girl):
Deeltjesdierentuin-lezer Co Lerakker stelde elders op deze site de volgende vraag:
“Hoe kunnen een quark en een antiquark samen in een meson zitten zonder dat het tot annihilatie van beide komt?”
Een heel goede vraag, die ik niet beantwoord in het boek; vandaar deze blogpost.
Quarks zijn deeltjes die de bestanddelen vormen van andere deeltjes. Normaal gesproken zijn er bij het samenstellen van deeltjes uit quarks twee opties. Optie één is drie quarks op een hoopje vegen. Zo maak je bijvoorbeeld een proton of een neutron, de deeltjes die op hun beurt weer de bestanddelen zijn van atoomkernen. Optie twee is één quark en één antiquark combineren. Je krijgt dan een zogenoemd meson. Maar het Japanse experiment Belle en het Chinese experiment BESIII (zie foto) hebben nu mogelijk een derde optie gezien: een deeltje dat uit twee quarks en twee antiquarks bestaat.
Lees het hele bericht op de KIJK-site!
En mocht dat vragen onbeantwoord laten: het deeltje zal ongetwijfeld een stuk uitgebreider aan bod komen in mijn volgende boek, De deeltjessafari.
De deeltjesdierentuin aan het lezen en het idee dat er nog iets mist? Dat kan kloppen, want ik was er nog niet aan toegekomen de soundtrack samen te stellen. Hierbij alsnog!
Per hoofdstuk heb ik één nummer uitgezocht (oké, twee voor antimaterie, maar die horen bij elkaar), waarbij ik een aantal obvious keuzes (‘Atomic’ van Blondie, ‘Higgs Boson Blues’ van Nick Cave & The Bad Seeds) uiteindelijk heb verruild voor obscuurder, voornamelijk instrumentaal spul dat qua sfeer wat beter leek te passen bij het onderwerp.