Categorie: Sterrenkunde

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Gravitatiegolven: de volgende stappen

Vorige week brak er een nieuw tijdperk aan binnen de natuur- en sterrenkunde. Toen maakte namelijk het experiment LIGO bekend zwaartekrachtsgolven te hebben gemeten, de trillingen in de ruimtetijd die Einstein al in 1916 voorspelde. Dat eerste setje vertelde ons al verrassend veel over het heelal – maar daar hoeft het uiteraard niet bij te blijven. Een hele rits experimenten hoort ons de komende jaren en decennia van meer gravitatiegolvendetecties te voorzien.

Lees het volledige artikel op de KIJK-site!

Soort vingeroefening voor een artikel waar ik momenteel aan werk voor KIJK 4/2016, overigens. Maar eerst moet KIJK 3/2016 nog even verschijnen.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Gravitatiegolven gevonden!

Oké, oké, ik zat er dus naast met al mijn twijfels. Het experiment LIGO heeft in september wel degelijk gravitatiegolven gemeten, zo werd afgelopen donderdag bekendgemaakt.

Toen het hoge woord eruit kwam, was ik op het Nederlandse deeltjesinstituut Nikhef, dat een eigen persconferentie had belegd. En hoewel ik van de praatjes niet zo gek veel meekreeg (omdat ik achter een hele horde studenten stond en de zwaar overbelaste livestream haperde als een gek), was het enorme enthousiasme van de betrokken wetenschappers goed te proeven.

En terecht, want dit is heel, heel gaaf – van de orde ontdekking higgsdeeltje. Bovendien is opnieuw gebleken dat het grote publiek maar wat graag aanhaakt als er een mijlpaal wordt bereikt in fundamentele wetenschap; ook altijd mooi.

Op de KIJK-site vind je mijn nieuwsbericht over de detectie. Daarnaast schreef ik gisteren dit lijstje van 6 dingen die we nu weten dankzij de gravitatiegolfdetectie. Een derde bericht is in voorbereiding.

Categorieën
Sterrenkunde

Apollo 14-astronaut Ed Mitchell (85) overleden

Van de twaalf mensen die ooit over de maan liepen, zijn er nu nog maar zeven in leven. Vorige week maakte de NASA namelijk bekend dat Apollo 14-astronaut Ed Mitchell op 85-jarige leeftijd afgelopen donderdag is overleden – één dag voor het 45-jarig jubileum van zijn maanlanding.

Lees het hele bericht op de KIJK-site!

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Heeft LIGO toch gravitatiegolven gedetecteerd?

Einstein voorspelde ze honderd jaar geleden al, maar tot nu toe zijn ze nooit direct waargenomen: zwaartekrachtsgolven, ook wel gravitatiegolven. Afgelopen september bracht kosmoloog Lawrence Krauss echter het gerucht de wereld in dat de Amerikaanse detector LIGO beet had. Destijds overheerste scepsis – maar wie weet klopt het gerucht toch en verschijnt er eind deze week een publicatie over de ontdekking.

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

Eerder was ik behoorlijk sceptisch over dit gerucht, maar wie weet klopte het dus toch… Mensen beweren in elk geval dat ze een paper onder ogen hebben gekregen, en er worden specifieke getallen genoemd (massa’s zwarte gaten, een sigma van 5,1…). Then again: ik heb begrepen dat bij een test (waarvan de onderzoekers zelf niet weten dat het een test is) ook zo’n paper kan worden geschreven, en zo’n testsignaal zal uit een simulatie komen waar specifieke getallen in zijn gestopt. Dus totdat ik de paper daadwerkelijk zie, houd ik me nog even op de vlakte…

LIGO Livingston - luchtfoto
Luchtfoto van een van de twee LIGO-opstellingen: die bij Livingston. (Foto: Caltech/MIT/LIGO Lab)
Categorieën
Sterrenkunde

Kan een planeet rond een zwart gat zijn energie uit het heelal halen?

Normaal gesproken krijgt een planeet zijn energie van de ster waar hij omheen cirkelt en straalt hij zijn ‘afval-warmte’ de koude ruimte in. Maar drie Tsjechische natuurkundigen, Tomás Opatrný, Lukás Richterek en Pavel Bakala, besloten het tegenovergestelde scenario eens door te rekenen: een planeet die zijn energie uit het heelal krijgt en die vervolgens dumpt in het zwarte gat waar hij omheen cirkelt. Hoeveel vermogen levert dat principe in het ideale geval op?

Lees het hele bericht op de KIJK-site!

Heerlijke paper trouwens; heb hem letterlijk grijnzend gelezen…

Categorieën
Sterrenkunde

Nieuwe studie: ‘Maan ontstond door frontale botsing’

Dat de maan vormde nadat een planeet-achtig object genaamd Theia op de aarde was gebotst, is iets waar de meeste wetenschappers zich wel in kunnen vinden. Maar wat voor botsing was dat dan precies? Een frontale, stellen de Amerikaanse wetenschapper Edward Young en zijn collega’s naar aanleiding van nieuw onderzoek.

Lees het hele bericht op de KIJK-site – en lees ook vooral even de reacties uit de creationistische en de Niburu-hoek. Zucht.

(Minder storend, maar toch ook wat vermoeiend: de eerste ‘wist ik al’-reactie. Het is niet alsof ik er een geheim van maak dat de theorie ‘maan ontstond uit botsing’ vrij breed geaccepteerd is (zie bovenstaand fragment). Het gaat om de vraag of de samenstelling van aarde en maan verschilt, en daarmee samenhangend: of het een frontale botsing was of eentje onder een hoek. Dit splinternieuwe onderzoek claimt een gelijke samenstelling en een frontale botsing.)

Categorieën
Sterrenkunde

Grootste zonnestelsel tot nu toe gevonden?

Als de planeet die onlangs groot in het nieuws was inderdaad blijkt te bestaan, is ons zonnestelsel – in elk geval waar het de planeten betreft – daarmee ineens een stuk groter geworden. ‘Planet Nine’ zou namelijk 200 tot 1200 keer zo ver van de zon af staan als de aarde. Maar sterrenkundige Niall Deacon en collega’s denken nu op zo’n 100 lichtjaar afstand een nog veel groter planetenstelsel te hebben gevonden.

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

Categorieën
Sterrenkunde

‘Nieuw sterrenbeeld’ eert David Bowie

In de Griekse mythologie werd iets of iemand als beloning nog weleens als sterrenbeeld aan de hemel gezet. Diezelfde eer valt nu David Bowie te beurt. Belgische astronomen hebben namelijk een sterrenbeeld gezocht voor de onlangs aan kanker overleden zanger.

Lees het hele bericht op de KIJK-site!

Sterrenbeeld David Bowie
Illustratie: DBB Brussels
Categorieën
Sterrenkunde

Astronomen vinden aanwijzingen voor nieuwe negende planeet

Sinds 2006 telt ons zonnestelsel niet negen, maar acht planeten: toen werd Pluto gedegradeerd tot dwergplaneet. Maar misschien gaan we over een tijdje wel weer terug naar negen stuks. De astronomen Konstantin Batygin en Mike Brown denken namelijk bewijsmateriaal te hebben gevonden voor een tot nog toe onbekende planeet.

Lees het hele bericht op de KIJK-site!

Categorieën
Sterrenkunde

Zwart gat van 100.000 zonsmassa’s ontdekt?

Dat er in het centrum van ons sterrenstelsel hoogstwaarschijnlijk een zwart gat te vinden is dat enkele miljoenen keren zoveel weegt als onze zon, is inmiddels al wel een tijdje bekend. Maar de Japanse sterrenkundige Tomuharu Oka en collega’s denken nu een tweede zwarte gat te hebben gevonden in hetzelfde gebied. En dat zou dan een massa moeten hebben van ongeveer 100.000 keer die van de zon.

Lees het hele bericht hier.

Zwart gat van 100.000 zonsmassa's
Illustratie: Tomoharu Oka/Keio University