Hoe moeten de twee nog naamloze maantjes van dwergplaneet Pluto gaan heten? Die vraag stond een tijdje terug centraal in een poll, uitgeschreven door de ontdekkers van beide hemellichaampjes.
Er kon aanvankelijk worden gekozen uit een aantal mythologisch verantwoorde opties, maar William Shatner, die kapitein James T. Kirk speelde in de oorspronkelijke Star Trek-serie, zorgde ervoor dat de naam ‘Vulcan’ werd toegevoegd. Oftewel: de planeet waar Spock vandaan komt – én, gelukkig, de naam van een Romeinse God. En jawel hoor: Shatners voorstel won vervolgens met gemak de wedstrijd. (Wat wil je: de man heeft anderhalf miljoen volgers op Twitter.) Nummer twee werd Kerberos, de driekoppige hond die de ingang van de onderwereld bewaakt.
Inmiddels is bekend geworden dat de organisatoren van de poll Vulcan en Kerberos daadwerkelijk officieel hebben voorgesteld bij de International Astronomical Union (IAU), die gaat over het benoemen van hemellichamen. Hebben we het straks dus inderdaad over Vulcan, oftewel Vulcanus, als maan van Pluto? Ik hoop van niet, om een aantal redenen.
Ten eerste is het gebruikelijk om planeten naar Romeinse goden te vernoemen en manen naar Griekse mythologische figuren.* Die regel gaat niet overal op; de manen van Uranus zijn bijvoorbeeld naar Shakespearepersonages vernoemd. Maar op Pluto, van 1930 tot 2006 planeet en sindsdien dwergplaneet, is hij tot nu toe wel van toepassing: Pluto zelf is de Romeinse god van de onderwereld, terwijl zijn eerste drie manen Griekse namen hebben (Charon, Hydra en Nix). Vulcanus is daarentegen een Romeinse god (de evenknie van Hephaistos), die dus overduidelijk niet in het rijtje past. Bovendien is het een wel erg belangrijke god om een zo pietepeuterig maantje naar te vernoemen.
Ten tweede hadden veel van de namen uit de oorspronkelijke poll daadwerkelijk iets met Pluto’s onderwereld te maken. Zo kon er worden gestemd op Orpheus en Eurydice, uit het bekende verhaal waarbij de eerste de tweede uit de onderwereld probeert terug te halen. Een andere optie was Styx, de rivier waarover Charon – waar de grootste Plutomaan naar is vernoemd – de zielen vervoert. Nog een mogelijkheid was Erebus, een regio van de onderwereld en bovendien een soort oergod van de duisternis. Enzovoort. Zoveel mooie, thematisch verantwoorde opties. Zonde om dan voor Vulcanus te gaan.
Tenminste, wat mij betreft. Onder meer door de organisators van de poll werd het verhaal ophangen dat Vulcanus wel degelijk een duidelijke mythologische link heeft met Pluto. Hij was immers diens neef! Tja, maar dat zijn Mars en Apollo ook. En Jupiter en Neptunus waren Pluto’s broers. En Ceres was zijn zus én zijn schoonmoeder. Enzovoort. Oftewel: een familieband tussen Grieks-Romeinse goden is niet bepaald iets bijzonders.
Een ander punt dat wordt gemaakt, is dat Vulcanus de god is van vuur en rook – en dat past toch wel heel mooi bij de hel. Ja, bij de christelijke hel, niet per se de Griekse. En het punt dat Vulcanus’ lava zich ondergronds bevindt, net als Pluto’s onderwereld… Tja, het kan aan mij liggen, maar ik vind het allemaal nogal gezocht overkomen.
Ten derde hééft de naam Vulcan al een betekenis binnen de sterrenkunde. Hij werd ooit gegeven aan een planeet die zich tussen Mercurius en de zon zou bevinden. Goed, die planeet bestaat naar alle waarschijnlijkheid niet – maar de naam heeft in die betekenis wel een plek in de astronomische geschiedenisboekjes verworven. Dus of het dan handig is om hem nu aan een ander hemellichaam te geven?
Tot slot irriteert het me dat zoiets eeuwigs als onze naam voor een maan van een dwergplaneet – hoe klein ook – zou worden bepaald door een celebrity die een poll op internet naar zijn hand zet. Begrijp me niet verkeerd: ik vind Star Trek hartstikke tof. Maar als het gaat om ons zonnestelsel, heb ik liever dat we consequent en weloverwogen te werk gaan, dan dat we over honderd jaar nog zitten met een ad hoc onderbouwde knipoog naar een tv-serie.
En ik ben niet de enige die moppert. Astronoom Mike Brown – ontdekker van een aantal grote Kuipergordelobjecten – stelde op Twitter:
I’ll be sad if the IAU goes for ‘Vulcan’ as the name of one of Pluto’s moons. The name has a long and important history in the solar system with no connection to Pluto whatsoever. “Those who don’t know history are destined to make dorky Star Trek references instead” – me.
Gelukkig is het heel goed mogelijk dat Vulcan alsnog sneuvelt. Zoals gezegd beslist de IAU uiteindelijk over de namen van hemellichamen en die organisatie heeft, zo bleek onlangs maar weer eens, weinig te schaften met wat ‘het volk’ op internet allemaal uitspookt. Ik acht het dan ook heel goed mogelijk dat de ontdekkers straks te horen krijgen: “Sorry, Vulcan gaat hem niet worden. Verzin maar wat anders.” En dan lijken mij Kerberos en de nummer drie uit de poll, Styx, prima opties.