CERN is het paasweekend goed in gegaan. Voor het eerst sinds maanden schieten er weer bundels protonen door de grootste deeltjesversneller ter wereld, de Large Hadron Collider (LHC), die zich bij Genève onder de Zwitsers-Franse grens bevindt.
Sinds donderdag ligt KIJK 4/2015 in de winkel, met artificial intelligence als coveronderwerp! Hoe leren computers anno nu, en mogen we dat al echt intelligentie noemen?
Verder onder meer in dit nummer: hoe gevaarlijk was de straling ten gevolge van de Fukushima-kernramp nu echt? Is het oudste kind altijd zus en het jongste kind zo, zoals psychologische onderzoeken geregeld betogen, of is dat onzin? En, van mijn hand: wat staan er voor projecten op stapel om zwaartekrachtsgolven aan een nader onderzoek te onderwerpen, nu we de eerste hebben gezien? (Lees hier vast een voorproefje.)
KIJK 4/2016 kost 5,95 euro en is hier online te bestellen – zonder verzendkosten!
Is het er of is het er niet, dat mysterieuze nieuwe deeltje waar experimenten rond de deeltjesversneller LHC in december tekenen van meenden te zien? Gisteren presenteren de twee grote LHC-experimenten hun nieuwste analyses rond deze kwestie. Het goede nieuws: de kans dat het betreffende bobbeltje in de data op een nieuw deeltje wijst, is groter geworden. Het slechte nieuws: we zijn nog steeds wel een eindje van een officiële ontdekking verwijderd.
Lees het hele bericht op de KIJK-site! Verder schreef ik er eergisteren nog dit over. Erg spannend allemaal; heel benieuwd naar de volgende analyse.
Eind februari maakte het team achter het Amerikaanse experiment DZero bekend een nieuw deeltje te hebben gevonden in data die eerder was verzameld met de deeltjesversneller Tevatron. Onderzoekers betrokken bij het LHC-experiment LHCb ging er vervolgens ook naar op zoek in hun eigen data. Gisteren maakten ze op een grote deeltjesconferentie bekend niets te hebben gevonden.
Hij staat alweer bijna vijf jaar uit, maar dat betekent niet dat we er niets meer van zullen horen: de deeltjesversneller Tevatron van het Amerikaanse Fermilab. Natuurkundigen hebben namelijk bekendgemaakt dat ze in de oude data van het Tevatron-experiment DZero tekenen hebben gevonden voor een nieuw deeltje: een zogenoemde tetraquark, die uit vier verschillende quarks bestaat.
“We hebben de mogelijkheid uit moeten sluiten dat een of andere mad scientist dacht: laat ik zo’n signaal stiekem faken. Daar zijn hele teams wekenlang mee bezig geweest. We hebben bijvoorbeeld op de sensors gekeken of er op het betreffende moment niet iemand rondliep. Ook is alle elektronica meteen gefotografeerd en is een aantal dingen direct verzegeld. En toen LIGO uitstond, hebben we gecheckt of er geen gekke apparaatjes in het experiment zaten en alle kabels gecontroleerd. Maar op een gegeven moment zei ik: ‘Nu moeten we ophouden. Als iemand dít kan faken, verdient ie een Nobelprijs.’”
Uitgebreid interview op de KIJK-site met de Nederlandse spin in het gravitatiegolvenweb Jo van den Brand over hoe het in september door LIGO waargenomen zwaartekrachtsgolvensignaal maandenlang geheim werd gehouden om het uitgebreid op de pijnbank te kunnen leggen. Inclusief uitleg waarom het geen nepsignaal kon zijn, iets wat ik aanvankelijk dacht.
(Nog) meer over het onderwerp in KIJK 4/2016, die begin volgende week naar de drukker gaat en 24 maart verschijnt.
Vorige week brak er een nieuw tijdperk aan binnen de natuur- en sterrenkunde. Toen maakte namelijk het experiment LIGO bekend zwaartekrachtsgolven te hebben gemeten, de trillingen in de ruimtetijd die Einstein al in 1916 voorspelde. Dat eerste setje vertelde ons al verrassend veel over het heelal – maar daar hoeft het uiteraard niet bij te blijven. Een hele rits experimenten hoort ons de komende jaren en decennia van meer gravitatiegolvendetecties te voorzien.
Lees het volledige artikel op de KIJK-site!
Soort vingeroefening voor een artikel waar ik momenteel aan werk voor KIJK 4/2016, overigens. Maar eerst moet KIJK 3/2016 nog even verschijnen.
Oké, oké, ik zat er dus naast met al mijn twijfels. Het experiment LIGO heeft in september wel degelijk gravitatiegolven gemeten, zo werd afgelopen donderdag bekendgemaakt.
Toen het hoge woord eruit kwam, was ik op het Nederlandse deeltjesinstituut Nikhef, dat een eigen persconferentie had belegd. En hoewel ik van de praatjes niet zo gek veel meekreeg (omdat ik achter een hele horde studenten stond en de zwaar overbelaste livestream haperde als een gek), was het enorme enthousiasme van de betrokken wetenschappers goed te proeven.
En terecht, want dit is heel, heel gaaf – van de orde ontdekking higgsdeeltje. Bovendien is opnieuw gebleken dat het grote publiek maar wat graag aanhaakt als er een mijlpaal wordt bereikt in fundamentele wetenschap; ook altijd mooi.
Op de KIJK-site vind je mijn nieuwsbericht over de detectie. Daarnaast schreef ik gisteren dit lijstje van 6 dingen die we nu weten dankzij de gravitatiegolfdetectie. Een derde bericht is in voorbereiding.
Einstein voorspelde ze honderd jaar geleden al, maar tot nu toe zijn ze nooit direct waargenomen: zwaartekrachtsgolven, ook wel gravitatiegolven. Afgelopen september bracht kosmoloog Lawrence Krauss echter het gerucht de wereld in dat de Amerikaanse detector LIGO beet had. Destijds overheerste scepsis – maar wie weet klopt het gerucht toch en verschijnt er eind deze week een publicatie over de ontdekking.
Lees het hele bericht op de KIJK-site.
Eerder was ik behoorlijk sceptisch over dit gerucht, maar wie weet klopte het dus toch… Mensen beweren in elk geval dat ze een paper onder ogen hebben gekregen, en er worden specifieke getallen genoemd (massa’s zwarte gaten, een sigma van 5,1…). Then again: ik heb begrepen dat bij een test (waarvan de onderzoekers zelf niet weten dat het een test is) ook zo’n paper kan worden geschreven, en zo’n testsignaal zal uit een simulatie komen waar specifieke getallen in zijn gestopt. Dus totdat ik de paper daadwerkelijk zie, houd ik me nog even op de vlakte…
Afgelopen week mocht Angela Merkel tussen alle hoofdpijndossiers door eindelijk weer eens iets leuks doen: met een druk op de knop zorgde ze ervoor dat er waterstofplasma in de experimentele kernfusiereactor Wendelstein 7-X belandde. En daarmee gaf de Duitse bondskanselier (die overigens is gepromoveerd in de natuurkunde) het startschot voor een belangrijke nieuwe fase van het experiment.