Waar dijt het heelal in uit? Nergens in, probeer ik hier uit te leggen, in reactie op twee vragen van KIJK-lezers.
Tja – heel duidelijk zal het na het lezen van dit stukje ook niet zijn, vrees ik, maar ik weet ook niet of dat wel kan. Ik vrees dat het beeld van een oerknal op één plek waar de sterrenstelsels vervolgens vandaan vluchten té verleidelijk is voor ons mensenhersenen om te worden vervangen door de alomtegenwoordige ‘hot dense state‘ waar de tune van The Big Bang Theory het over heeft.
Overigens ben ik bekend met de meer gebruikelijke beeldspraak van een ballon waarop stippen zijn getekend. Blaas de ballon op en je ziet de stippen van elkaar vandaan vliegen, net zoals de sterrenstelsel van elkaar vandaan bewegen ten gevolge van de uitdijing van het heelal. Als jij op één van die stippen staat, zie je de stippen die verder van je af liggen sneller van je vandaan bewegen dan de stippen dichterbij. Het lijkt dus alsof jouw stip het ‘midden van het heelal’ markeert waar alles van weg vliegt, maar datzelfde geldt voor alle andere stippen.
Ben alleen zelf niet zo’n fan van deze beeldspraak omdat een ballon als je hem opblaast duidelijk steeds meer van de omliggende ruimte opvult – en dat is nou juist weer het verkeerde beeld. Om dat te voorkomen, moet je weer uitleggen dat het alleen gaat om het tweedimensionale oppervlak van de ballon, dat model staat voor het driedimensionale heelal om ons heen, en dat alles binnen en buiten het rubber gevalletje buiten beschouwing moet worden gelaten. En hop, daar gaat je fijne huis-tuin-en-keuken-weergave van een ingewikkeld verschijnsel.
Dan leg ik de uitdijing liever uit met een rijzend krentenbrood – al bots je ook daar al snel op de grenzen van de analogie, zoals het einde van mijn uitleg op de KIJK-site wel duidelijk maakt. Tja, misschien is de evolutie van het heelal één op één demonstreren ook net wat veel gevraagd van een ballon of brood.