Zoals inmiddels bekend staan er de nodige nare dingen in het hoofdlijnenakkoord ‘Hoop, lef en trots’ (‘zo veel mogelijk kapotmaken uit misplaatste rancune’ was blijkbaar te lang). Een punt dat mij met name in het oog springt, is het zinnetje ‘afschaffen verlaagd btw-tarief culturele goederen en diensten’ in de budgettaire bijlage. Dat betekent namelijk, onder meer, dat over boeken, kranten en tijdschriften straks niet langer 9 procent, maar 21 procent btw wordt geheven.
Blijkbaar zijn PVV, NSC, VVD en BBB van mening dat de burger ontmoedigd moet worden om te lezen. We doen het gewoon té goed op dat punt in de internationale ranglijsten. En dat begint internationaal jaloerse blikken op te leveren.
Doodsklap voor titels en uitgeverijen
Nee, nee, dat is natuurlijk niet de échte beweegreden voor deze ingreep. Ons aankomend kabinet moet gewoon ergens het geld vandaan zien te halen, om de boel te fiksen na zoveel decennia aan linkse kabinetten iets minder rechtse kabinetten.
Het pijnlijke is alleen dat het in de bladenwereld al decennialang slecht gaat. Redacties krimpen, freelancertarieven worden bevroren (op niveaus die tien jaar geleden al schandalig laag waren), prijzen van losse nummers en abonnementen stijgen in de hoop dat de trouwe lezer nog nét ietsje meer over heeft voor zijn of haar lijfblad… Alles om de boel maar draaiende te houden.
Met dat in het achterhoofd kan deze btw-verhoging zomaar de doodsklap betekenen voor de nodige titels en bedrijven. Want of je compenseert voor die hogere btw door je eigen prijzen te verlagen en loopt zo broodnodige inkomsten mis, of je prijzen – die al zo hoog waren als maar kon – stijgen en je raakt nog meer losse kopers en abonnees kwijt.
Voor de boekensector geldt een vergelijkbaar verhaal. Ook daarin gaat het al jaren slecht – en dan kun je een ingreep als deze écht niet gebruiken.
Geen enkel ander EU-land heft 21 procent
Maar is een btw-percentage van 21 procent voor een krant, tijdschrift of boek dan niet eigenlijk normaal? Het zijn toch luxeproducten, geen eerste levensbehoeften?
Dat kun je vinden, natuurlijk – maar daar denkt het overgrote deel van de EU heel anders over. Geen enkel ander land heft 21 procent btw over kranten. Sterker nog, ook met 9 procent zat Nederland al aan de hoge kant. In België betaal je zelfs helemaal geen btw als je een krant koopt. (Voor boeken geldt een vergelijkbaar verhaal.)
Waarom? Ik neem aan: omdat het belangrijk is dat burgers onafhankelijke journalistiek tot zich kunnen nemen. Én omdat het belangrijk is dat die onafhankelijke journalistiek überhaupt kan plaatsvinden.
Onmisbaar tuig
Neem de toeslagenaffaire. Voor het agenderen daarvan lijkt Pieter Omtzigt de afgelopen jaren zowat alle credits te hebben gekregen (Renske Leijten een stuk minder, want links), maar laten we niet vergeten dat Trouw en RTL ook sleutelrollen speelden.
Denk verder aan de mondkapjesaffaire, aan die hoogleraar die zich had misdragen, aan de werkomstandigheden bij DWDD… Zonder onafhankelijke journalistiek zou veel van dat soort narigheid binnenskamers zijn gebleven. En ook als het niet om dat soort arbeidsintensieve onthullingen gaat, brengen journalisten dag na dag belangrijke informatie, duiding en kritische noten naar buiten. We mopperen graag op de pers, de media, de journalistiek, maar een vrije, open democratie kan niet zonder.
Alleen… De leider van ’s Nederlands grootste partij ziet dat anders. Geert Wilders vindt mij en mijn collega’s, zo is bekend, ‘tuig van de richel’. En blijkbaar zien ook de VVD, de BBB en zelfs Pieter Omtzigts NSC het nut van een goed functionerende journalistiek niet in. Of van uitgeverijen die de ruimte hebben om andere boeken uit te brengen dan gegarandeerde bestsellers.
Kritische journalistiek en ‘linkse hobby’s’
En dat alles puur om de centen, dat hogere btw-tarief voor ‘culturele goederen en diensten’? Is de nood echt zo hoog?
Nou, in elk geval is er wel ruimte voor uitzonderingen: bioscopen en dagrecreatie. Lees: brood en spelen blijven betaalbaar, kritische journalistiek en dingen die je kunt wegzetten als ‘linkse hobby’ moeten de staatskas gaan spekken. Of dus eigenlijk: zo snel mogelijk ten onder gaan.
Je kunt je dan zelfs afvragen of die staatskas wel zoveel opschiet met deze maatregel als nu voorzien is. Misschien geven mensen straks wel minder uit aan kranten als die een stuk duurder worden. Misschien kopen mensen géén blad meer als hun lijfblad door toedoen van de overheid is opgeheven. Je zou bijna gaan denken dat er toch een andere beweegreden achter het hele voornemen zit.
Waardeer dit artikel!
Vond je dit artikel interessant? Met een kleine bijdrage steun je mijn journalistieke werk en help je deze site in de lucht te houden!