Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Universiteiten steunen Limburgse Einstein Telescope

Gisteren hebben tien kennisinstellingen uit Nederland, België en Duitsland zich geschaard achter het streven om de grootste zwaartekrachtgolvendetector ter wereld, de Einstein Telescope, naar Nederland te halen.

Tot de Einstein Telescope-coalitie behoren nu het nationale instituut voor subatomaire fysica Nikhef, de Katholieke Universiteit Leuven, de Universiteit Maastricht, de Universiteit Hasselt, de Universiteit Gent, de Universiteit van Luik, de Universiteit Antwerpen, de Vrije Universiteit Brussel, de Université Libre de Bruxelles, de Université Catholique de Louvain, de Universität Hamburg en de Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule in Aken. Naar verwachting zullen zich de komende maanden nog andere partijen aansluiten bij de coalitie.

De coalitie streeft ernaar een prototype voor de Einstein Telescope te bouwen: ETpathfinder. Waar de Einstein Telescope een ondergrondse driehoek moet worden van drie 10 km lange tunnels die zwaartekrachtgolven uit het heelal kan meten, krijgt de ETpathfinder bovengrondse ’tunnels’ van slechts 10 m. De kans dat zo’n minidetector zwaartekrachtgolven waarneemt is nihil, maar hij is wel geschikt om bijvoorbeeld precisietechnologie, coatings en optica voor de échte ET testen.

Lees mijn bericht op de site van De Ingenieur.

Heel benieuwd wat hier uiteindelijk van gaat komen. Stel je toch eens voor: een installatie van LHC-achtige proporties in mijn geboorteprovincie… 

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Big Science in De Ingenieur

Deze week verschenen: de nieuwe De Ingenieur – en als je eens één editie van dit blad wil proberen, laat het dan deze zijn.

De Ingenieur januari 2018Ik schreef namelijk het vijftien pagina’s tellende coververhaal over Big Science: grote wetenschappelijke installaties, vaak met budgetten van boven een miljard euro, om met name natuur- en sterrenkundige problemen aan te pakken.

Het artikel is opgedeeld in tweepaginaverhalen over de zwaartekrachtgolvendetector Einstein Telescope, de European Spallation Source in Zweden, neutrinodetector KM3NeT, kernfusiereactor ITER en de Square Kilometre Array. (Lees hier vast wat korte samenvattingen met mooie foto’s.) Daarop volgt dan nog een artikel over de volgende generatie deeltjesversnellers: wat komt er na de LHC?

Daarnaast schreef ik de rubriek ‘To do’ (lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten) en de boekrecensie over Life 3.0 van Max Tegmark – in totaal meer dan een kwart van het blad!

Niet iets wat ik gauw nog eens zie gebeuren overigens, en al dat schrijfwerk betekende bovendien dat ik in december een deel van de eindredactie uit handen heb moeten geven. (Er zijn grenzen aan wat ik op een dag gedaan krijg.) Maar toch: stiekem best trots!

De digitale versie van deze editie is hier te koop voor 7,50 euro.

Categorieën
Sterrenkunde

Gravitatiegolven en licht van zelfde bron waargenomen

Het onderzoek naar zwaartekrachtgolven heeft weer een nieuwe stap gezet: voor het eerst is een gebeurtenis in het heelal waargenomen door zowel de zwaartekrachtgolfdetectors LIGO en Virgo, als door meer dan zeventig telescopen op aarde en in de ruimte.

Lees het hele bericht (alweer van vorige week; sorry!) op de site van De Ingenieur. Er valt overigens nog veel meer interessants over te lezen, dus google vooral nog even rond…

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Virgo en LIGO detecteren samen zwaartekrachtgolf

Ze stonden in augustus maar 24 dagen tegelijk aan: de LIGO-detectoren in Livingston (Louisiana) en Hanford (Washington), en de Europese detector Virgo bij Pisa, die de afgelopen jaren een flinke upgrade kreeg. De kans leek dan ook klein dat ze in die korte periode samen iets zouden zien. Toch is dat gebeurd: gisteren kondigden wetenschappers van de LIGO-Virgo-samenwerking aan het samensmelten van twee zwarte gaten te hebben waargeznomen. Het is voor het eerst dat de Virgo-detector zwaartekrachtgolven heeft gezien.

Lees het hele bericht op de site van De Ingenieur.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Vier sterren voor ‘Deining in de ruimtetijd’

Vlak na de bekendmaking van de eerste directe waarneming van een zwaartekrachtgolf, in februari 2016, bracht sterrenkundejournalist Govert Schilling Einsteins gelijk uit. Ideaal voor wie middenin de hype rond de ontdekking meer wilde weten, maar ook een erg dun boekje dat lang niet alle aspecten van het onderwerp behandelde. Dat gemis heeft Schilling nu meer dan goedgemaakt met zijn nieuwste pennenvrucht: Deining in de ruimtetijd.

Lees mijn volledige vier-sterren-recensie van het deze week verschenen boek Deining in de ruimtetijd op de KIJK-site.

Categorieën
Sterrenkunde

Virgo voegt zich bij jacht op zwaartekrachtgolven

Begin 2016 werd LIGO wereldnieuws, toen bekend werd gemaakt dat de twee detectoren waar het experiment uit bestaat enkele maanden daarvoor een zwaartekrachtsgolf hadden gemeten. Virgo, een vergelijkbare installatie bij het Italiaanse Pisa, had helaas geen deel aan die ontdekking. De reden: de Europeanen waren op dat moment nog druk bezig hun detector van een grote upgrade te voorzien. Die upgrade is nu eindelijk voltooid, waardoor Virgo zich vandaag bij de zoektocht naar zwaartekrachtsgolven heeft kunnen voegen. En dat is goed nieuws, want drie detectoren zien meer dan twee.

Lees het hele (alweer wat oudere, sorry!) bericht op de site van De Ingenieur.

Categorieën
Sterrenkunde

Moeten we de Einstein Telescope naar Nederland halen?

Gisteren was ik aanwezig bij een presentatie in de Nieuwspoort over de Einstein Telescope (ET) tegenover politici, wetenschappers en mensen uit het bedrijfsleven. De boodschap: deze enorme detector voor zwaartekrachtsgolven moet in Zuid-Limburg gebouwd worden. Lees mijn verslag op de site van De Ingenieur. 

Van krimpregio naar hotspot

Al voordat de eerste detectie van een zwaartekrachtsgolf bekend was gemaakt, schreef ik in KIJK over de mogelijkheid om ET naar hier te halen. Maar nu we zeker weten dat deze golven niet alleen bestaan, maar ook waargenomen kunnen worden, is het enthousiasme voor nieuwe detectors die nog veel gevoeliger zijn dan de huidige generatie natuurlijk flink toegenomen. Zie ook de in 2034 te lanceren ruimtemissie LISA, die steeds concreter wordt.

En moet die Einstein Telescope dan in Limburg komen? Geologisch schijnt het dus allemaal prima te kunnen; daarnaast zit je in goed bereikbaar gebied met veel relevante bedrijven en universiteiten op niet al te grote afstand. En de provincie zelf zou het voorstel naar mijn idee met alle macht moeten ondersteunen. Drieduizend extra banen zijn natuurlijk nooit weg, maar ook zou een gebied dat toch vaak een krimpregio wordt genoemd erdoor veranderen in een technologische hotspot.

Big science

Ook landelijk zou ik zeggen: als het plan ook maar enige kans van slagen heeft, zet er dan groot op in. Qua wetenschap zijn we zeker niet de minste, maar alle big-science-projecten staan ergens anders: kernfusiereactor ITER in Frankrijk, deeltjesversneller LHC in Zwitserland, zwaartekrachtsgolvendetector Virgo in Italië… Hier hebben we eindelijk eens een groots voorstel beet dat blijkbaar bij uitstek geschikt is om binnen onze landsgrenzen gerealiseerd te worden. Lijkt me de moeite waard om daar een serieuze gooi naar te doen.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

KIJK 3/2017: spanningen in de Pacific, déjà vu’s en meer

KIJK 3/2017Nu in de winkel: KIJK 3/2017! Met van mijn hand het artikel(tje) ‘Echo’s van de firewall’, over een nieuwe bijdrage aan het al decennia durende debat over de informatieparadox: wat gebeurt er nu met informatie die in een zwart gat verdwijnt? Drie natuurkundigen denken dat zwaartekrachtsgolven ons daar meer over kunnen vertellen. Sterker nog: dat ze dat al hébben gedaan.

Ook onder meer in dit nummer (maar niet van mij): een groot verhaal over de spanningen in de Pacific, een artikel over het verschijnsel déjà vu, waarom peilingen er zo vaak naast zitten, hoe veilig auto’s die met vijf sterren uit botsproeven komen nu echt zijn, CSI met behulp van bacteriën, en een artikel over het verschijnsel déjà vu.

Koop het nummer in de winkel of bestel het hier online.

Categorieën
Natuurkunde

Filmpje: Kip Thorne over LIGO

Afgelopen zaterdag was het een jaar geleden dat het Amerikaanse experiment LIGO bekendmaakte als eerste zwaartekrachtsgolven te hebben waargenomen. Aanleiding voor Caltech om een filmpje te maken met een van de initiatiefnemers, Kip Thorne, in de hoofdrol:

Categorieën
Sterrenkunde

China opent jacht op zwaartekrachtsgolven

Nadat begin vorig jaar de eerste directe waarneming van zwaartekrachts- of gravitatiegolven bekend was gemaakt, nam het onderzoeksveld een grote vlucht. Ook China stort zich op het fenomeen dat Einstein in 1916 voorspelde, onder meer met een serie telescopen in Tibet die de codenamen Ngari No. 1 en Ngari No. 2 hebben gekregen.

Lees het hele bericht op de site van De Ingenieur.