Categorieën
Natuurkunde

Rutte, Wilders en een meute Higgsjournalisten – maar nu echt!

Over het filmpje van het Higgsmechanisme, gemaakt door Wouter van Joolingen, blogde ik eerder “jammer genoeg met punten, cirkels en golfjes in plaats van kleine journalistjes, Ruttetjes, Wildersjes en Van Joolinkjes”. Dat liet Van Joolingen niet op zich zitten; zie hier zijn versie 2.0 van het filmpje:

Overigens zit één aspect van de politieke Higgs-analogie niet in Van Joolingens Nederlandse versie, realiseerde ik me later. In het origineel representeren de journalisten geen afzonderlijke Higgs-deeltjes, maar zijn ze samen het Higgs-veld; ze kennen samen massa toe aan Wilders en Rutte door hen de doorgang te belemmeren. Pas als de journalisten te hoop lopen om een gerucht met elkaar te delen, is er sprake van een Higgs-deeltje.

Categorieën
Natuurkunde

Waarom het neutrinoverhaal nu wél is afgelopen

Eerder schreef ik op dit blog waarom het verhaal van de neutrino’s die sneller dan het licht zouden zijn gegaan nog niet was afgelopen: er waren twee fouten geïdentificeerd die een tegengesteld effect op de reistijd van de neutrino’s hadden gehad. En aangezien één van beide fouten volgens een bericht op de Science-site precies het verschil tussen de verwachte en de gemeten reistijd zou verklaren, zou de andere fout weer zo’n verschil introduceren. Netto resultaat: neutrino’s die nog steeds een tikje sneller dan het licht gingen.

Dit blogje van theoretisch natuurkundige Matt Strassler, onder meer geschreven op basis van berichten in de Italiaanse pers en een mini-workshop, heeft me verteld wat ik nog wilde weten om het supersnelle-neutrino-boek te kunnen sluiten. Het blijkt dat fout 1, die het eerste naar buiten kwam en draaide om een verkeerd aangesloten glasvezelkabel, de neutrinoreistijd 73 nanoseconden korter deed lijken dan hij daadwerkelijk was (en dus niet 60, zoals Science meldde). Trek je daar de bijdrage van fout 2 van af, dan kom je op een reistijd die circa 60 seconden korter leek dan hij was. Daarmee komen we uit op neutrino’s die niet sneller dan het licht reisden, maar met nagenoeg de lichtsnelheid. En dat is wat je van dergelijke vederlichte en nauwelijks te stoppen deeltjes zou verwachten.

Hiermee is de kous wat mij betreft wél af: er is nu bepaald hoeveel gewicht beide fouten in de schaal hebben gelegd en samen laten die het opmerkelijke resultaat van afgelopen najaar verdwijnen. De check die binnenkort met een nieuwe neutrinobundel uit CERN en vier neutrinoexperimenten onder de Gran Sasso-berg zal worden gedaan, voelt daarmee aan als niet veel meer dan een formaliteit; een allerlaatste nagel in een al heel behoorlijk dichtgetimmerde doodskist.

Categorieën
Natuurkunde

Rutte, Wilders en een meute Higgsjournalisten

Wouter van Joolingen geeft op zijn weblog een geüpdate en genationaliseerde versie van de beroemde Higgs-analogie van David Miller:

Stel je de ruimte voor bij het hek van het Catshuis waar de regering in overleg is over de bezuinigingen. Enkele tientallen journalisten staan daar te wachten op nieuws. Als ik daar over loop, zal ik dat gewoon kunnen doen zonder gehinderd te worden. Als echter Mark Rutte of Geert Wilders langs zou komen, zouden alle journalisten om hen hen drommen en kunnen ze zich met moeite voortbewegen. De journalisten zijn Higgsdeeltjes, ik ben een massaloos foton en Rutte en Wilders zijn deeltjes met massa.

Met het programma SimSketch bracht hij deze uitleg van het mechanisme in beeld – jammer genoeg met punten, cirkels en golfjes in plaats van kleine journalistjes, Ruttetjes, Wildersjes en Van Joolinkjes:

Klik hier voor Van Joolingens complete blogpost over het filmpje.

Categorieën
Natuurkunde

Waarom natuurkundigen geen graag geziene gasten zijn

Ed zag er bedrukt uit. Hij had net een gesprek gehad met de manager van het hotel. We mogen volgend jaar weer niet terugkomen, klaagde hij. Ieder jaar ben ik 6 maanden bezig om een goed conferentieoord voor een redelijke prijs te vinden. En altijd krijg ik al na twee dagen te horen dat we het volgende jaar niet meer welkom zijn. Ik was nogal verbaasd. Wat kon de reden zijn? Televisies door de ruiten, kotsen in de pool, male-only groepsseks met cocaïne overdoses in de fitnessruimte? Ik was er niet van op de hoogte dat zich dat soort excessen voordeed. Integendeel, mompelde Ed vermoeid.  Hij nam een slok bier en schudde moedeloos zijn hoofd. Integendeel? Ik keek Ed vragend aan. Hij had niet veel aansporing nodig om zijn frustratie te verwoorden.

Erg leuk blogje van Marco de Baar over de vraag waarom natuurkundeconferenties nooit twee keer in hetzelfde hotel worden gehouden

Categorieën
Natuurkunde

Neutrino’s brengen boodschap over

Recht door de aarde heen communiceren met mensen in, pak ‘em beet, Australië. Of: boodschappen uitwisselen met een onderzeeboot, waar die zich op dat moment ook bevindt. Of: een bericht sturen naar een ruimteschip dat zich achter een planeet of maan bevindt. Dat zou allemaal weleens mogelijk kunnen zijn met neutrino’s, deeltjes die vrijwel ongestoord door materie heen bewegen, of dat nu de aarde, een grote hoeveelheid water of een hemellichaam is. Amerikaanse onderzoekers hebben dit idee nu voor het eerst in de praktijk gebracht, door neutrino’s door 240 meter rots te sturen en de deeltjes daarbij hun eigen naam te laten spellen.

Lees het volledige bericht op de KIJK-site!

Categorieën
Natuurkunde

Waarom het neutrinoverhaal nog niet is afgelopen

Nog één post over de al-dan-niet-sneller-dan-het-licht-neutrino’s. Wat mij goed lijkt om te benadrukken, is dat het verhaal niet is afgelopen. Dat leek het eventjes wel, toen de nieuwssite van Science kwam met het bericht dat er “volgens een bron dicht bij het experiment” een hardwarefout was gevonden die de reistijd van de neutrino’s 60 nanoseconden korter deed lijken dan hij daadwerkelijk was. Tel die 60 nanoseconden bij de reistijd op, en ineens gaan de neutrino’s niet meer sneller dan, maar nagenoeg even snel als het licht.

En natuurlijk, dan wil je als OPERA de boel nog een keer goed meten als er over een paar maanden weer een neutrinobundel komt van CERN, maar dat lijkt niet meer dan een formaliteit. De fout is gevonden; het neutrinomysterie naar alle waarschijnlijkheid opgelost. En zo is het nieuws ook bij velen terechtgekomen.

Alleen: de dag na het bericht op de Science-site kwam OPERA zélf met een persbericht waarin naast bovengenoemde fout nóg een fout werd genoemd. En deze tweede fout deed de reistijd van de neutrino’s niet korter, maar lánger lijken dan hij daadwerkelijk was. Oftewel: fout 1 liet de neutrino’s sneller lijken dan ze waren, fout 2 juist langzamer. Als het nu inderdaad zo is dat het wegwerken van fout 1 het verschil tussen de neutrinosnelheid en de lichtsnelheid doet verdwijnen, zou het vervolgens wegwerken van fout 2 ervoor zorgen dat zo’n verschil opnieuw ontstaat. Je hebt dan dus tóch weer neutrino’s die sneller dan het licht gaan.

Categorieën
Natuurkunde

ICARUS: neutrino’s niet sneller dan licht

Onder de Italiaanse berg Gran Sasso bevindt zich het experiment OPERA, dat afgelopen najaar meldde te hebben vastgesteld dat neutrino’s sneller dan het licht van Zwitserland naar Italië zouden zijn gereisd. Maar in hetzelfde lab bevindt zich nog een aantal andere experimenten die zich met neutrino’s bezighouden. En een van die experimenten, ICARUS, meldt nu dat volgens hun metingen de neutrino’s zich vorig jaar netjes aan Einsteins snelheidslimiet hebben gehouden.

Lees het volledige bericht op de KIJK-sitel!

Categorieën
Natuurkunde

Interview over kernfusie op Radio NOP

Afgelopen zaterdag maakte ik mijn radiodebuut: een kort interviewtje over kernfusie op Radio Noordoostpolder, naar aanleiding van mijn twaalf pagina’s tellende artikel in het afgelopen vrijdag verschenen nummer van KIJK. Nieuwsgierig? Ga naar deze pagina en beluister het eerste uur van het programma (bovenste playertje), vanaf 3000. (Alleen deze week te beluisteren, neem ik aan, dus wacht niet te lang…)

Categorieën
Natuurkunde

Antiwaterstof uit val bevrijd

Zoals een atoom waterstof bestaat uit een proton en een elektron, zo bestaat een atoom antiwaterstof uit een antiproton en een anti-elektron. Graag zouden natuurkundigen allerlei metingen aan zo’n antiwaterstofatoom verrichten, om te zien of het zich hetzelfde gedraagt als een gewoon waterstofatoom. Helaas is dat in de praktijk erg lastig. Als een antimateriedeeltje in contact komt met het corresponderende gewone deeltje, verdwijnen namelijk ze allebei.

Antiwaterstof is daarom geen lang leven beschoren, tenzij je het op de een of andere manier bij gewone materie uit de buurt weet te houden. Dat kan bijvoorbeeld met behulp van een antimaterieval, die gebruikmaakt van magnetische velden om antideeltjes in het luchtledige te laten hangen. Dat laatste lukt inmiddels heel aardig; afgelopen zomer meldden we dat het CERN-experiment ALPHA er met zo’n magnetische val in was geslaagd antiwaterstofatomen maar liefst zestien minuten te laten bestaan.

Nu laat hetzelfde team in Nature opnieuw van zich horen. De reden: het is de natuurkundigen gelukt om antiwaterstofatomen uit de val te laten zweven. Hoe? Door met microgolven de spin van het anti-elektron, die de waarde ‘op’ of ‘neer’ kan hebben, om te klappen naar de andere mogelijke waarde. Daardoor verandert het antiwaterstofatoom van een deeltje dat de plek opzoekt waar het magnetisch veld het zwakst is (oftewel: het midden van de val), in een deeltje dat juist beweegt naar waar dat veld het sterkst is (oftewel: de val uit).

Lees het volledige nieuwsbericht op de KIJK-site!

Categorieën
Natuurkunde

Hoe maak je waterstof met obesitas?

Eerder plaatste ik op de KIJK-site een nieuwsberichtje over waterstofatomen gemaakt met de Italiaanse deeltjesversneller DAFNE (1), waarvan de kernen bestonden uit één proton, vier neutronen en een neutron-achtig deeltje met een strange-quark erin. (Normaal bestaat een waterstofkern uit één proton en verder niets, dus het betreft hier een nogal extreme variant op het meestvoorkomende element van ons universum.) Tijdens het researchen van het betreffende bericht stuurde ik een mail naar één van de onderzoekers, Elena Botta, die echter niet gelijk kon reageren op mijn vragen. Een paar dagen later deed ze dat alsnog, waardoor ik een beter beeld kreeg van de vorming van zwaarlijvige waterstofatomen.