Categorieën
Natuurkunde

Gratis te lezen: mijn artikel over Hawking

Nu integraal te lezen op de KIJK-site: mijn artikel over theoretisch natuurkundige Stephen Hawking uit 2018, geschreven naar aanleiding van zijn overlijden.

Goed om in het achterhoofd te houden: het stuk bestond eigenlijk uit losse kaders over zijn leven, zijn werk en zijn ziekte. Doordat al die teksten online onder elkaar zijn geplaatst met extra tussenkopjes ertussen, is die structuur niet meer zo duidelijk.

Verder is onlangs een boek verschenen van de in het artikel genoemde natuurkundige Thomas Hertog, die tijdens Hawkings laatste jaren met hem samenwerkte: Het ontstaan van de tijd. Dat ben ik momenteel aan het lezen, om te kijken of er een artikel in zit. Wordt vast vervolgd.

Categorieën
Natuurkunde

Steriel neutrino niet oorzaak van reactoranomalie

Neutrino’s zijn extreem lichte, moeilijk te meten deeltjes die bijna overal dwars doorheen schieten. Ze werden alweer bijna zeventig jaar geleden ontdekt, maar bezorgen wetenschappers nog steeds hoofdbrekens. Op allerlei manieren gedragen ze zich namelijk niet helemaal volgens de regeltjes die wij voor ze bedacht hebben.

Een mogelijke verklaring luidt dan vaak: naast de bekende drie soorten ‘gewone’ neutrino’s bestaat er nog een vierde neutrino. Dat zou dan een zogenoemd steriel neutrino zijn, dat nóg veel moeilijker te meten is. Maar nieuwe resultaten van het Franse experiment STEREO lijken in elk geval één van die steriele-neutrino-verklaringen af te serveren.

Lees het hele (alweer wat oudere – sorry) bericht op de site van de Nederlandstalige editie van New Scientist.

Categorieën
Natuurkunde

Houdt het muon zich toch aan de regels?

Vergeten hier te posten, maar wel een belangrijke update bij dit KIJK-artikel van eind 2021:

Het gold als een van de interessantste resultaten binnen de deeltjesfysica sinds de ontdekking van het higgsdeeltje: het feit dat er bij het verval van bepaalde deeltjes minder vaak muonen ontstaan dan je zou verwachten. Zou die afwijking van onze huidige deeltjestheorie, blootgelegd met het deeltjesexperiment LHCb, wijzen op het bestaan van nieuwe deeltjes of nieuwe natuurkrachten?

Terwijl theoretici enthousiast alle mogelijke oorzaken voor zo’n afwijking verkenden, ging het LHCb-team verder met het analyseren van data. En eerder deze maand maakten ze bekend: er is bij nader inzien toch geen verschil tussen hoe vaak er bij een verval muonen ontstaan, en hoe vaak hun lichtere broertjes opduiken, de bekendere elektronen.

Precies zoals de deeltjestheorie voorschrijft, dus? Niet per se.

Lees het hele stuk op de KIJK-site.

Categorieën
Natuurkunde

Wat dacht KIJK in 2013 over 2023?

Al begin vorig jaar herinnerde ik de KIJK-redactie eraan dat we in 2013 op allerlei gebieden hadden voorspeld hoe de wereld er in 2023 voor zou staan. Leuk om onze teksten van destijds er weer eens bij te pakken en te zien wat daarvan terecht is gekomen?

Een reactie bleef uit, maar in september kreeg ik wel een mailtje van de coördinerend redacteur:

‘Weet jij nog dat KIJK in 2013 een vooruitblik heeft gegeven over 2023? Wat gebeurt er met de energie in 2023, wat gebeurt er met de economie, etc. Het lijkt ons leuk om nu te kijken wat daarvan uit is gekomen.’

Na uiteraard wat pesterijtjes via WhatsApp (‘Goed idee, joh! Ik had het zelf bedacht kunnen hebben!’) besloten we dat ik zou terugblikken op mijn eigen natuurkunde-vooruitblik, terwijl anderen de andere vakgebieden voor hun rekening namen.

Paar honderd qubits

En ik moet zeggen: ik ben best trots op mijn vooruitziende blik van toen. Of eigenlijk vooral: die van de deskundigen waarbij ik destijds te rade ging. Natuurkundige Frank Linde durfde het bijvoorbeeld aan om te roepen: over een jaar of vijf gaan we zwaartekrachtgolven zien. Dat werden er zelfs maar drie. En diens collega Lieven Vandersypen voorspelde een quantumcomputer van enkele tientallen qubits. Dat lukte een paar jaar geleden al; inmiddels zitten we op een paar honderd qubits.

Ik liet me er verder niet toe verleiden te claimen ‘over tien jaar zullen we het donkere-materie-probleem wel hebben opgelost’ – al leek 2023 toen nog héél ver weg. Verder voorspelde ik geen ontdekkingen met de LHC (higgs hadden we in 2013 al gevonden), die er ook niet kwamen.

Minder futuristisch

Je zou bijna denken: best makkelijk, dat voorspellen. Tot je bijvoorbeeld een blik werpt op de pagina’s over gadgets die eind 2013 in KIJK verschenen. Slimme contactlenzen, ID-chips onder onze huid, alles-in-een-huishoudrobots… Allemaal zouden ze gemeengoed worden. Helaas, 2023 is een stuk minder futuristisch gebleken dan onze spulletjesmensen toen dachten.

KIJK 2/2023, met de volledige vooruitblik-terugblik, ligt nu in de winkel en is hier online te bestellen. In hetzelfde nummer vind je ook mijn interview met bemiddelaar Fleur Ravensbergen.

Categorieën
Natuurkunde

Fusiebedrijven in Skepter

Vergeten te vermelden: in het winternummer van Skepter, het tijdschrift van stichting Skepsis, debuteer ik met het artikel ‘Kernfusie uit een ander vat?’ In dit verhaal behandel ik een aantal kernfusiebedrijven in detail. En ja, eerder schreef ik daar al over in mijn boekje De fusiedroom en voor De Ingenieur, maar het is een nieuwe tekst, waarvoor ik stukjes research kon aanspreken die eerder bleven liggen.

Helion en de laserroute

Overigens zal het ook niet de laatste keer zijn dat ik het onderwerp aanpak. Zo hoor ik de afgelopen maanden veel juichverhalen over Helion, een fusiebedrijf waar ik tot nu toe nog niet in gedoken ben. Verder wil ik naar aanleiding van de NIF-mijlpaal van laatst graag in kaart brengen op welke manieren men her en der de ‘laserroute’ naar fusie denkt te gaan bewandelen. Wordt dus vervolgd.

En: als het goed is dit jaar nóg twee verhalen van mij in Skepter. Waarvan de eerste me al een paar weken slapeloze nachten bezorgd. Waarover vast later meer.

Categorieën
Natuurkunde

Podcast over kernfusie

Deze week was ik voor het eerst te horen in een podcast. En niet eventjes ook: bijna een uur lang werd ik ondervraagd door Herbert Blankesteijn en Ben van den Burg voor hun podcast De technoloog. Aanleiding was mijn boek over kernfusie, De fusiedroom, en het recente nieuws rond NIF.

Beluister ‘De eeuwige belofte van kernfusie’ hieronder, op Spotify, via Apple Podcasts, of in de BNR-app.

Categorieën
Natuurkunde

Brengt de ‘doorbraak’ in de VS echt kernfusie dichterbij?

Kranten en sites wereldwijd spreken over een ‘doorbraak’ en een ‘mijlpaal’ binnen de kernfusie. Wat is er precies gebeurd? En brengt dit resultaat energiecentrales die op fusie draaien echt dichterbij?

Lees het hele bericht op de KIJK-site.

En voor de duidelijkheid: het is superknap wat er de afgelopen jaren aan het NIF gebeurt. Al bij de vorige mijlpaal zei DIFFER-directeur Marco de Baar: “Ik herinner me nog dat we toen ik net gepromoveerd was over deze opzet zeiden: ‘Dat wordt nooit wat.’ Dus petje af dat het ze nu toch gelukt is.” En nu gaat het én om veel meer energie, én produceren de fusiereacties in de brandstofcapsule daadwerkelijk meer energie dan de erop gerichte lasers aanleveren. Gaaf.

Showstoppers

Maar… Laten we ook weer niet allemaal dingen gaan roepen als ‘een grote stap richting kernfusie als energiebron’. Want van een levensvatbare commerciële reactor zijn we met dit soort fusie echt nog een heel eind van verwijderd. Zoals ik in het bovenstaande stuk uitleg, zijn er allerlei potentiële showstoppers.

En natuurlijk: het kan ook zijn dat het allemaal geen showstoppers blijken. Dat elke oplossing die de laserfysici bedenken voor een openstaand probleem meteen werkt. En dat we dus straks in recordtijd een nieuw type fusiereactor hebben dat zich kan meten met de tokamak, het ontwerp waar het grootste deel van de fusiegemeenschap de afgelopen decennia op heeft ingezet en dat nu veel en veel verder gevorderd is.

Maar wanneer is het in het fusieonderzoek ooit zó voorspoedig gegaan, de afgelopen zeventig jaar?

De fusiedroom
Meer weten over kernfusie? Lees mijn vorig jaar verschenen boekje De fusiedroom!
Categorieën
Natuurkunde Overige wetenschap

AI ontdekt alternatieve natuurkunde? Mwah

“Een AI heeft zojuist op eigen houtje een alternatieve natuurkunde ontdekt.” Dat kopte de site ScienceAlert onlangs. Schromelijk overdreven, helaas. Wat dit algoritme wél heeft gedaan, vertel ik je in de nieuwe KIJK. (Oké, niet meer splinternieuw. ’t Was weer eens druk hier.)

KIJK 12/2022

In hetzelfde nummer: artikelen over onder meer bacteriën die energie opwekken en een vergeten concurrent van Einsteins algemene relativiteitstheorie. Plus: de winnaars van het Beste Tech-Idee van 2022. (Een wedstrijd die ik trouwens bedacht heb, toen ik nog in vaste dienst was bij het tijdschrift! Leuk dat het een blijvertje is gebleken.)

Het decembernummer van KIJK is hier te bestellen, binnen Nederland zonder verzendkosten.

Historische spanningen

Daarnaast ligt nu de Koude Oorlog-special van het tijdschrift in de winkel. (Abonnees kregen hem gratis bij het bovenstaande nummer.) Ingegeven door de nieuwe spanningen tussen Rusland en het Westen, maar met een historische invulling. Wat voor mij – ik deed de technische eindredactie – prima was. Mijn geheugen gaat maar terug tot Gorbatsjov en Reagan; van wat zich daarvoor allemaal afspeelde, wist ik schrikbarend weinig. Goed dus om daar eens 116 pagina’s aan artikelen over onder ogen te krijgen.

De Koude Oorlog-special is hier te bestellen, ook weer zonder verzendkosten binnen Nederland.

Categorieën
Natuurkunde

De Einstein Telescope en een enthousiasmeerder tegen wil en dank

Nu in de winkel: het novembernummer van New Scientist, met daarin het interview dat hoofdredacteur Jim Jansen en ik hadden met natuurkundige Frank Linde. Het onderwerp: de Einstein Telescope, waar Linde de afgelopen paar jaar als programmaleider zwaartekrachtgolven flink aan getrokken heeft.

Categorieën
Natuurkunde

Niet gewonnen: de Cosmos Boekenprijs 2022!

Een paar maanden geleden meldde ik dat mijn boek De fusiedroom was genomineerd voor de Cosmos Boekenprijs 2022. Helaas, helaas: zowel de scholierenjury als de vakjury gingen voor een ander boek.