Categorieën
Sterrenkunde

Telescopennetwerk brengt zwart gat in beeld

Je zou het bijna vergeten met alle plaatjes van zwarte gaten in sterrenkundeboeken en op websites, maar het was sterrenkundigen nog nooit gelukt daadwerkelijk een zwart gat te fotograferen. Dat wil zeggen: tot gisteren het onderstaande beeld werd vrijgegeven tijdens zes simultane persconferenties. De foto is het werk van de Event Horizon Telescope. Niet één telescoop, zoals de naam doet vermoeden, maar een samenwerking van acht radiotelescopen. Door hun data te combineren, konden ze fungeren als een virtuele telescoop ter grootte van de aarde; groot genoeg om een zwart gat waar te nemen.

Lees het hele bericht op de site van De Ingenieur.

Zwart gat in beeld gebracht door EHT

Categorieën
Natuurkunde

Tijdmachine werkt zonder exotische materie

We hebben allemaal weleens iets gezegd wat we achteraf veel liever voor ons hadden gehouden. Hoe geweldig zou het dan zijn als je even terug in de tijd kon gaan om jezelf net vóór het moment suprême vanachter een kamerplant toe te sissen: “Hou. Je. Mond!” Maar ja, gedane zaken nemen geen keer. We zullen moeten leren leven met alles wat we ooit hebben gezegd en gedaan. Of… is er toch nog een uitweg? Dat doet een recent artikel van drie Amerikaanse wetenschappers vermoeden, waarin ze een nieuw ontwerp voor een tijdmachine presenteren.

Lees het hele artikel op de KIJK-site.

Categorieën
Overig

Blijf je even oud op de rand van een zwart gat?

“Volgens de algemene relativiteitstheorie staat de tijd stil op de rand van een zwart gat”, schreef KIJK-lezer Ferdinand. “Betekent dit dan ook dat je daar niet ouder wordt?” Mijn eerder in het blad gepubliceerde antwoord op deze vraag lees je nu op de KIJK-site

Categorieën
Sterrenkunde

Fantoomtijd en SKA in KIJK

Het blijft gek: nu ik niet meer bij KIJK in dienst ben, vul ik veel meer pagina’s van het blad dan toen dat wel nog het geval was. Case in point: voor het novembernummer schreef ik een artikel van zes pagina’s over de Square Kilometre Array (a.k.a. SKA) en een even lange aflevering in de reeks Complot! over de fantoomtijd (het idee dat een deel van de vroege middeleeuwen nooit is gebeurd).

KIJK 11/2018Daarnaast behandel ik in ‘Far Out’ de nieuwste claims rond de conformal cyclic cosmology, een theorie van Roger Penrose waarin ons heelal wordt voorafgegaan en gevolgd door een ander heelallen, en beantwoord ik de lezersvraag of neutrino’s door een zwart gat kunnen vliegen.

In totaal bijna vijftien pagina’s! Niet om mezelf op de borst te slaan (oké, wel), maar best een aardige score, naast een vaste baan van drie dagen in de week, een baby en freelanceklussen voor allerlei andere media. (Wat wel de productiviteit op het gebied van artikelen enorm helpt: geen boek schrijven.)

Hoe dan ook, KIJK 11/2018 ligt in de winkel voor 5,99 euro en is hier online te bestellen.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Is een wormgat een gratis superdeeltjesversneller?

27 kilometer: dat is de omtrek van ’s werelds grootste deeltjesversneller, de LHC bij Genève. En hoewel deze megamachine nog lang niet met pensioen gaat, dromen deeltjesfysici al van een nog grotere versneller, met een omtrek van 80 tot 100 kilometer. Want: hoe groter je versneller, hoe hoger de energie waarmee je deeltjes in zo’n versneller op elkaar kunt laten botsen. En hoe hoger die botsingsenergie, hoe meer je mag hopen op nieuwe deeltjes of natuurkundige verschijnselen.

Eén energie heeft daarbij onder fysici een haast mythische status: de zogenoemde planckenergie. Bij die energie, die naar deeltjesbegrippen onvoorstelbaar hoog is, kunnen bijvoorbeeld microscopisch kleine zwarte gaten uit het niets tevoorschijn ploppen. Ook kunnen er verschijnselen optreden die ons vertellen hoe we de zwaartekracht en de andere krachten die ons heelal bestieren, kunnen onderbrengen in één theorie; iets waar wetenschappers al decennialang naar op zoek zijn.

Probleem is alleen: als je met een LHC-achtige deeltjesversneller de planckenergie wilt bereiken, zal dat apparaat zo groot als ons hele zonnestelsel moeten worden. Onnodig te zeggen dat zo’n bouwproject voorlopig buiten bereik van de mensheid ligt.

Zullen we dus nog eeuwen moeten wachten voordat we de planckenergie kunnen verkennen? Niet per se, zegt de Russische natuurkundige Serguei Krasnikov. Hij denkt dat zulke versnellers misschien wel gratis en voor niets in het heelal te vinden zijn – in de vorm van wormgaten.

Lees de nieuwste aflevering van mijn rubriek Far Out, over speculatieve natuur- en sterrenkunde, op de KIJK-site.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Enkel neutrino herleid tot ver zwart gat

Sinds een aantal jaar detecteert IceCube af en toe neutrino’s met een opvallend hoge energie die afkomstig moeten zijn uit het heelal – maar waar ze precies vandaan kwamen, was onduidelijk. Nu lijkt het eindelijk gelukt om de bron van zo’n neutrino te achterhalen: hij komt uit een blazar, oftewel: een superzwaar zwart gat in het hart van een sterrenstelsel dat een straal materie uitstoot in onze richting. 

Lees het hele artikel op de site van De Ingenieur.

Categorieën
Sterrenkunde

Zijn er gebieden in zwarte gaten waar de toekomst niet is te voorspellen?

Het is misschien wat deprimerend voor mensen die menen dat ze hun leven helemaal in eigen hand hebben, maar: als je het verleden en het heden kent, ligt daarmee ook de toekomst vast. Tenminste, binnen de natuurkunde, of nog preciezer: binnen Albert Einsteins relativiteitstheorie. Volgens een nieuw wetenschappelijk artikel zouden er echter gebiedjes in zwarte gaten kunnen zijn waar Einsteins theorie wel geldig is, maar waar de toekomst toch niet te voorspellen is. Letterlijk alles kan gebeuren in deze vreemde uithoeken van ons heelal.

Lees het hele artikel op de KIJK-site!

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

KIJK 3/2017: spanningen in de Pacific, déjà vu’s en meer

KIJK 3/2017Nu in de winkel: KIJK 3/2017! Met van mijn hand het artikel(tje) ‘Echo’s van de firewall’, over een nieuwe bijdrage aan het al decennia durende debat over de informatieparadox: wat gebeurt er nu met informatie die in een zwart gat verdwijnt? Drie natuurkundigen denken dat zwaartekrachtsgolven ons daar meer over kunnen vertellen. Sterker nog: dat ze dat al hébben gedaan.

Ook onder meer in dit nummer (maar niet van mij): een groot verhaal over de spanningen in de Pacific, een artikel over het verschijnsel déjà vu, waarom peilingen er zo vaak naast zitten, hoe veilig auto’s die met vijf sterren uit botsproeven komen nu echt zijn, CSI met behulp van bacteriën, en een artikel over het verschijnsel déjà vu.

Koop het nummer in de winkel of bestel het hier online.

Categorieën
Sterrenkunde

Overleef je een reis naar een zwart gat?

“Stel dat we naar een zwart gat zouden kunnen reizen”, mailt Rob Roede. “Zou je dan zo dichtbij kunnen komen als je op de bekende illustraties ziet? Of is de zwaartekracht dan al te groot en overleef je dat niet?”

Door mij beantwoorde lezersvraag op de KIJK-site.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Bevatten zwaartekrachtsgolven tekenen van ‘firewalls’ rond zwarte gaten?

Wat gebeurt er met je als je in een zwart gat valt? Die vraag speelt al jaren de hoofdrol in een van de grootste debatten binnen de wetenschap. Het antwoord bepaalt namelijk welke steunpilaar van onze huidige natuurkunde ongeschonden overeind blijft: Einsteins algemene relativiteitstheorie of de quantummechanica. Amerikaanse en Iraanse wetenschappers denken nu een tipje van de sluier op te kunnen lichten – met dank aan de zwaartekrachtsgolven die samensmeltende zwarte gaten het heelal in sturen. Anderen zetten echter grote vraagtekens bij hun werk.

Nieuwe Far Out-aflevering voor KIJK, nu al te lezen op de site.