Categorieën
Natuurkunde

Vallen twee voorwerpen met verschillende massa’s écht even snel?

Als je er nog nooit over na hebt gedacht, klinkt het misschien gek, maar: iets zwaars valt niet sneller dan iets lichts, zo weten we al enkele eeuwen. Een zak veren valt in principe even snel als een kanonskogel – als je tenminste de wrijving buiten beschouwing laat.

Albert Einstein maakte dat principe begin twintigste eeuw tot een hoeksteen van de algemene relativiteitstheorie, nog steeds onze beste beschrijving van de zwaartekracht. In die context spreken fysici dan over het zogenoemde zwakke equivalentieprincipe. Jan de Boer, hoogleraar natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam, omschrijft dat principe als volgt: “Alle objecten waar geen externe krachten op werken, leggen exact hetzelfde pad door de ruimtetijd af, ongeacht hun massa of samenstelling.”

Maar als natuurkundige hoor je je te blijven afvragen: is dat wel écht zo? Misschien klopt het zwakke equivalentieprincipe toch niet helemaal, als je maar héél precies kijkt. En dat is wat de onderzoekers achter de missie MICROSCOPE de afgelopen jaren heeft gedaan. Vandaag publiceerden ze hun uitkomst: de meest precieze test van het equivalentieprincipe tot nu toe.

Lees het hele stuk op de site van KIJK.

Categorieën
Natuurkunde

Effect van zwaartekracht op tijd gemeten op millimeterschaal

Hoe gek het ook klinkt: de tijd verloopt niet voor alles en iedereen hetzelfde. Een klok aan boord van een supersnel ruimteschip loopt langzamer dan een klok hier op aarde, zo leert Albert Einsteins relativiteitstheorie. En ook een klok die meer zwaartekracht ‘voelt’, tikt trager. Beide effecten zijn al meer dan vijftig jaar geleden gemeten, door klokken aan boord van vliegtuigen te vergelijken met klokken op de grond. Maar nu zijn onderzoekers van het Amerikaanse instituut JILA een flinke stap verder gegaan. Zij maten het effect dat de zwaartekracht heeft op tijd bij atomen die dichter dan een millimeter op elkaar zaten.

Lees het hele stuk op Scientias.

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Nederland in de race voor hardware detector zwaartekrachtgolven

Als alles goed gaat, wordt in 2034 LISA gelanceerd, een ruimte-observatorium bestaand uit drie onbemande ruimtescheepjes die in formatie achter de aarde aan vliegen. Door hun onderlinge afstanden van 2,5 miljoen kilometer nauwlettend in de gaten te houden, moeten deze scheepjes in staat zijn om zwaartekrachtgolven te detecteren. Op twee punten hopen Nederlandse instituten en partijen bij te dragen aan de hardware van deze missie, geleid door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.

Lees het hele bericht op de site van De Ingenieur.

Categorieën
Overig

Blijf je even oud op de rand van een zwart gat?

“Volgens de algemene relativiteitstheorie staat de tijd stil op de rand van een zwart gat”, schreef KIJK-lezer Ferdinand. “Betekent dit dan ook dat je daar niet ouder wordt?” Mijn eerder in het blad gepubliceerde antwoord op deze vraag lees je nu op de KIJK-site

Categorieën
Overig

Epic Rap Battle tussen Einstein en Verlinde

Geweldig, dit! Wetenschapsjournalisten Bart Braun en Ans Hekkenberg deden een Epic Rap Battle tussen Albert Einstein en Erik Verlinde op Twitter.

Categorieën
Overig

Boekrecensie: Einsteins grootste fout

Einsteins grootste foutOnlangs verschenen: het boek Einsteins grootste fout, door David Bodanis. Nette biografie, met als rode draad hoe de natuurkundige richting het eind van zijn leven zo op een wetenschappelijk zijspoor kon belanden.

Lees mijn volledige recensie op de KIJK-site. En volg me op Goodreads om op de hoogte te blijven van al mijn leeswerk.

 

Categorieën
Natuurkunde Sterrenkunde

Gravitatiegolven gevonden!

Oké, oké, ik zat er dus naast met al mijn twijfels. Het experiment LIGO heeft in september wel degelijk gravitatiegolven gemeten, zo werd afgelopen donderdag bekendgemaakt.

Toen het hoge woord eruit kwam, was ik op het Nederlandse deeltjesinstituut Nikhef, dat een eigen persconferentie had belegd. En hoewel ik van de praatjes niet zo gek veel meekreeg (omdat ik achter een hele horde studenten stond en de zwaar overbelaste livestream haperde als een gek), was het enorme enthousiasme van de betrokken wetenschappers goed te proeven.

En terecht, want dit is heel, heel gaaf – van de orde ontdekking higgsdeeltje. Bovendien is opnieuw gebleken dat het grote publiek maar wat graag aanhaakt als er een mijlpaal wordt bereikt in fundamentele wetenschap; ook altijd mooi.

Op de KIJK-site vind je mijn nieuwsbericht over de detectie. Daarnaast schreef ik gisteren dit lijstje van 6 dingen die we nu weten dankzij de gravitatiegolfdetectie. Een derde bericht is in voorbereiding.

Categorieën
Overige wetenschap

KIJK Live! 1 juni: wat hebben Einstein en internet met elkaar te maken?

Op maandagavond 1 juni is de volgende editie van KIJK Live! Onder andere met het volgende onderwerp:

Einstein kennen we natuurlijk vooral van zijn relativiteitstheorie. Maar in het jaar dat hij de eerste versie daarvan publiceerde, 1905, zette hij nog een belangrijke wetenschappelijke mijlpaal op zijn naam. Hij bewees in zijn ‘wonderjaar’ namelijk ook het bestaan van moleculen, die daarvoor door velen nog werden gezien als puur denkbeeldig.

Een onderwerp dat daar ogenschijnlijk niets mee te maken heeft, is digitaal dataverkeer op het steeds drukker wordende internet. Toch heeft Einsteins ‘moleculenbewijs’ er alles mee te maken, zal wiskundige Johan van Leeuwaarden betogen op de volgende KIJK Live!-editie. Einstein nam namelijk zijn toevlucht tot statistische methodes en het schalen van ruimte en tijd, en met die gereedschappen is ook in de hightech-wereld van vandaag nog een boel te bereiken.

Meer info op de KIJK-site.

Toegang is nog steeds gratis, dus als je ook maar enigszins in de buurt van Eindhoven woont (of niet vies bent van even reizen voor een leuke avond): geef je op!

Categorieën
Natuurkunde

100 jaar relativiteitstheorie in KIJK

Sinds afgelopen donderdag te koop: KIJK 4/2015, met daarin eindelijk weer eens een heel artikel van mij: ‘Einsteins concurrenten’. Het gaat over drie mogelijke opvolgers van de theorie: MOND, snaartheorie en lusquantumgravitatie.

Dit verhaal maakt deel uit van een tien pagina’s tellend drieluik over de algemene relativiteitstheorie, die dit jaar precies een eeuw geleden voor het eerst werd gepresenteerd. De andere twee delen van het drieluik, ‘Einsteins meesterwerk’ en het kaderverhaal ‘Einsteins erfenis’ (fragmentje), werden geschreven door mede-bèta’s Ans Hekkenberg en Bruno van Wayenburg. De bijbehorende, in mijn ogen erg geslaagde cover is het werk van illustrator Marco Lap:

KIJK 4/2015 - cover

Een greep uit de overige artikelen in deze KIJK: ‘Wat als… er drie seksen waren?’, waarom een kleine honderd indianenstammen niets van onze moderne wereld wil weten, hoe Jezus kon uitgroeien van een oproerkraaier tot de centrale figuur in een wereldreligie, en wat je anno 2015 kunt doen als een hoofdrolspeler van je film plotsklaps overlijdt. (Zie Fast & Furious 7.)

KIJK 4/2015 ligt nu in de winkel voor 5,25 euro en is hier online te bestellen (geen verzendkosten!).

Categorieën
Natuurkunde

Knip je eigen Nobelprijswinnaarsneeuwvlokken!

Voor een wetenschappelijk verantwoorde kerst: uitgeknipte Nobelprijswinnaarsneeuwvlokken!

SnowflakeCurie_v3