Op het plaatje bij dit bericht, gemaakt door de Hubble-ruimtetelescoop, zijn minstens twaalf boogjes te zien. In werkelijkheid zie je hier twaalf keer hetzelfde sterrenstelsel – met dank aan de zwaartekracht van een groep nabijere stelsels. Dit vreemde effect kan ons helpen een mysterie uit het vroege heelal op te lossen.
Lees het hele bericht op de site van New Scientist.
Afgelopen zomer waren ze weer eens overal online te lezen: koppen als ‘Einstein had gelijk! Algemene relativiteitstheorie weet opnieuw test te doorstaan’. Deze keer was de theorie op de pijnbank gelegd door te kijken naar het superzware zwarte gat in het centrum van ons sterrenstelsel, de Melkweg. Dat bleek de beweging van een nabije ster precies te beïnvloeden volgens de regels die Einstein meer dan honderd jaar geleden bedacht om de zwaartekracht te beschrijven. Je zou dan kunnen zeggen: nou, als die relativiteitstheorie zelfs prima klopt in de extreme omstandigheden in de buurt van een zwart gat, zal hij dus wel overal in het heelal opgaan. Maar dat hoeft niet zo te zijn. Misschien laten juist gebieden met heel wéínig zwaartekracht zien dat Einsteins theorie niet het hele verhaal is. En misschien werpt dat wel nieuw licht op een van de grote open vragen uit de sterrenkunde: waarom dijt het heelal steeds sneller uit?
Lees de nieuwste aflevering in serie ‘Far Out’ op de KIJK-site of koop het oktobernummer van KIJK in de winkel of online voor 6,25 euro.
Overigens kan ik melden dat ik deze rubriek mag blijven voortzetten, ook al ben ik sinds begin van deze maand eindredacteur van de Nederlandse New Scientist. Voor de rest vrees ik dat mijn freelancewerk op een erg laag pitje komt te staan; er zitten helaas maar zoveel uren in een week, waarvan ook nog eens een flink aantal wordt opgesoupeerd door onze dochter van anderhalf. Maar goed: een van mijn leukste klussen heb ik dus kunnen behouden.
“Volgens de algemene relativiteitstheorie staat de tijd stil op de rand van een zwart gat”, schreef KIJK-lezer Ferdinand. “Betekent dit dan ook dat je daar niet ouder wordt?” Mijn eerder in het blad gepubliceerde antwoord op deze vraag lees je nu op de KIJK-site.
Het is misschien wat deprimerend voor mensen die menen dat ze hun leven helemaal in eigen hand hebben, maar: als je het verleden en het heden kent, ligt daarmee ook de toekomst vast. Tenminste, binnen de natuurkunde, of nog preciezer: binnen Albert Einsteins relativiteitstheorie. Volgens een nieuw wetenschappelijk artikel zouden er echter gebiedjes in zwarte gaten kunnen zijn waar Einsteins theorie wel geldig is, maar waar de toekomst toch niet te voorspellen is. Letterlijk alles kan gebeuren in deze vreemde uithoeken van ons heelal.
Het onderzoek naar zwaartekrachtgolven heeft weer een nieuwe stap gezet: voor het eerst is een gebeurtenis in het heelal waargenomen door zowel de zwaartekrachtgolfdetectors LIGO en Virgo, als door meer dan zeventig telescopen op aarde en in de ruimte.
Lees het hele bericht (alweer van vorige week; sorry!) op de site van De Ingenieur. Er valt overigens nog veel meer interessants over te lezen, dus google vooral nog even rond…
Wat gebeurt er met je als je in een zwart gat valt? Die vraag speelt al jaren de hoofdrol in een van de grootste debatten binnen de wetenschap. Het antwoord bepaalt namelijk welke steunpilaar van onze huidige natuurkunde ongeschonden overeind blijft: Einsteins algemene relativiteitstheorie of de quantummechanica. Amerikaanse en Iraanse wetenschappers denken nu een tipje van de sluier op te kunnen lichten – met dank aan de zwaartekrachtsgolven die samensmeltende zwarte gaten het heelal in sturen. Anderen zetten echter grote vraagtekens bij hun werk.
Nieuwe Far Out-aflevering voor KIJK, nu al te lezen op de site.
LIGO strikes again! Natuur- en sterrenkundigen betrokken bij het experiment dat in februari de eerste directe detectie ooit van zwaartekrachtsgolven meldde, maakten deze week bekend opnieuw dit soort golven te hebben gezien. Ook nu waren twee samensmeltende zwarte gaten verantwoordelijk voor het verschijnsel.
Ben van Kampen uit Maassluis las De deeltjesdierentuin en De deeltjessafari, én mijn KIJK-artikelen over de eerste detectie van zwaartekrachtsgolven en het mogelijke nieuwe deeltje. En dat leidde tot vragen, mailt Ben: Continue reading
Oké, oké, ik zat er dus naast met al mijn twijfels. Het experiment LIGO heeft in september wel degelijk gravitatiegolven gemeten, zo werd afgelopen donderdag bekendgemaakt.
Toen het hoge woord eruit kwam, was ik op het Nederlandse deeltjesinstituut Nikhef, dat een eigen persconferentie had belegd. En hoewel ik van de praatjes niet zo gek veel meekreeg (omdat ik achter een hele horde studenten stond en de zwaar overbelaste livestream haperde als een gek), was het enorme enthousiasme van de betrokken wetenschappers goed te proeven.
En terecht, want dit is heel, heel gaaf – van de orde ontdekking higgsdeeltje. Bovendien is opnieuw gebleken dat het grote publiek maar wat graag aanhaakt als er een mijlpaal wordt bereikt in fundamentele wetenschap; ook altijd mooi.
Op de KIJK-site vind je mijn nieuwsbericht over de detectie. Daarnaast schreef ik gisteren dit lijstje van 6 dingen die we nu weten dankzij de gravitatiegolfdetectie. Een derde bericht is in voorbereiding.
Einsteins algemene relativiteitstheorie en de quantummechanica zijn sowieso niet elkaars grootste vrienden. De theorieën zijn zo verschillend dat het tot nu toe nog niemand is gelukt om ze samen te laten werken in één overkoepelende theorie. Maar de rivaliteit gaat nog verder, zo stelt een nieuw artikel: een effect dat volgt uit Einsteins theorie zou grote objecten automatisch ontdoen van hun quantumeigenschappen.