Categorieën
Overig

Zo is een boek lezen op je smartphone wél fijn

Een boek lezen op een smartphone: het kán, maar een pretje is het niet. Laatst heb ik nog geprobeerd terwijl ik in mijn eentje stond te wachten tot een concert begon. Niemand om mee te praten, niets anders bij me dan mijn telefoon – en om nou drie kwartier tot een uur op Instagram rond te hangen… Hoe goed die algoritmes ook zijn, er zít (gelukkig) een grens aan hoeveel plaatjes en filmpjes ik voorbij kan laten komen. Een boek dus maar? Tja, het gíng, maar het was zo’n onhandige leeservaring dat ik de draad pas bij het volgende concert weer oppakte.

Maar het kan anders. De start-up Immer werkt al een tijdje aan een manier om boeken aantrekkelijk weer te geven op smartphoneschermen. En nu die techniek is ingebouwd in de gratis app Club Lees van de VPRO, kan iedereen er kennis mee maken.

Categorieën
Overig

Zo funest is Spotify niet voor je muzieksmaak

Aanraad-algoritmes zijn funest voor onze smaak, stelt journalist Kyle Chayka in een interview in de Volkskrant. Want “verrassing is een cruciaal element voor smaak”, zo zei ooit al de Franse filosoof Montesquieu, en die verrassingen krijgen we volgens Chayka door streamingdiensten als Netflix en Spotify steeds minder vaak voorgeschoteld. En dat gaat dus ten koste van “een fundamenteel onderdeel van iemands identiteit”. Oei.

Power metal of knuffelrock?

Tot op zekere hoogte kan ik met Chayka (en Montesquieu) meegaan. Ja, ik vind het ook goed om mezelf uit te dagen; om niet elke dag dezelfde soort muziek te luisteren, steeds hetzelfde genre boek te lezen en alleen naar films te kijken waarvan ik op voorhand weet dat ik ze op zijn minst vermakelijk ga vinden. Ik wil mijn horizon verbreden, weten wat er allemaal te koop is, erachter komen waar ik allemaal nog meer van kan leren houden als ik me ervoor open stel.

De vraag is alleen: gold dat voor iedereen, voordat Spotify c.s. hun opwachting maakten? Nee, helemaal niet. Tegenover elke culturele omnivoor die een schouderklopje van Montesquieu had gekregen, stonden wel tien mensen die elke drie weken een nieuwe portie detectives haalden bij de bibliotheek, of die hun cd-kast vulden met niets dan de hits van dat moment/power metal/progressieve rock/Knuffelrock-verzamelaars*. (*Doorhalen wat niet van toepassing is). Het gros van de consumenten was ook toen niet continu op zoek naar die verrassingen waar Montesquieu en Chayka zo hoog over opgeven.

Categorieën
Overig

Jaarlijstje: mijn favoriete boeken van 2023

De oogst valt wat tegen, als ik door mijn Goodreads-overzicht scrol, maar hierbij: de beste boeken die ik afgelopen jaar gelezen heb.

Categorieën
Overig

Jaarlijstje: mijn favoriete albums van 2023

De disclaimer boven mijn muziekjaarlijstje van vorig jaar kan ik integraal herhalen:

Nieuwe muziek bijhouden, ik vind het maar een frustrerende bezigheid. Er wordt zo bizar veel gemaakt dat aan het eind van elk jaar tegen al die verschenen albums iets zou willen zeggen in de trant van Bilbo Baggins op zijn 111e verjaardag: “I don’t know half of you half as well as I should like; and I like less than half of you half as well as you deserve.” Ik luister me een slag in de rondte, maar uiteindelijk voelt het én alsof ik tig essentiële platen gemist heb (geef me willekeurig welk respectabel jaarlijstje en ik heb minstens drie kwart niet gehoord) én mijn aandacht alsnog over te veel verschillende platen heb uitgesmeerd om over elk iets zinnigs te kunnen zeggen.

Met dat in gedachten, hier mijn favorieten van 2023.

Categorieën
Overig

Zijn reactoren met gesmolten zout de toekomst?

Je kunt er bijna gif op innemen. Zet een berichtje over kernenergie online en binnen een paar minuten begint er iemand in de reacties over thorium en gesmolten zout. Zouden we reactoren hebben die daarmee werken, dan zouden alle problemen waar kerncentrales nu mee kampen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Dus, hop, schouders eronder en bouwen die dingen!

Nu klinken gesmolten-zout-reactoren met thorium als brandstof inderdaad veelbelovend. Een kans op een meltdown is er niet. Het afval dat ze produceren, blijft veel minder lang radioactief. Sterker nog: je kunt ze zelfs gebruiken om het afval van reguliere kerncentrales weg te werken. En waar reguliere kerncentrales alleen worden geleverd in de maat XL, zijn kleine gesmolten-zout-reactoren heel goed mogelijk – waardoor je ze bij wijze van spreken aan de lopende band kunt produceren.

Zijn dit soort kernreactoren inderdaad de hoop voor de toekomst? En zo ja, wélke toekomst? Hebben we het hier over apparaten waar we nog decennialang op zullen moeten wachten? Of staat er, zoals de Nederlandse start-up Thorizon voor ogen heeft, over tien jaar al een eerste gesmolten-zout-reactor?

Het winternummer van KIJK – 116 pagina’s dik en met een nieuwe vormgeving – is hier online te bestellen. Ook in dit nummer: mijn Far Out-aflevering over een zoektocht naar axionen die geen donkere materie vormen, maar toch meer licht kunnen schijnen op dit probleem en mijn berichtje ‘Wanneer moet je een gevaarlijke planetoïde opblazen?’. Gaat kopen!

Categorieën
Overig Sterrenkunde

Bladen: laat het wetenschapsnieuws voor wat het is

Voor de site van het populairwetenschappelijke tijdschrift KIJK schreef ik een longread over stervende sterren. Het eerste voorbeeld van een type stuk dat ik zelf bij KIJK had voorgesteld, in navolging van Amerikaanse magazines als Popular Mechanics, die online steeds meer lijken in te zetten op dit soort tijdloze uitlegstukken.

Voor Nederlandse bladen leek me dat misschien nog wel een beter idee. Die worden tegenwoordig meestal gemaakt door extreem kleine teams. Teams die al blij zijn als ze hun tijdschrift goed gevuld en met alle puntjes op de i bij de drukker weten te krijgen. Vaak komen daar dan nog allerlei al dan niet commerciële specials, scheurkalenders en andere producties bij. Want in de bladenwereld van 2023 moet je elke cent pakken die je pakken kunt.

Categorieën
Overig

Materialen voor gesmolten-zout-reactor onder de loep

Volgens sommigen zijn de gesmolten-zout-reactoren dé hoop voor de toekomst. Bij dit soort kernsplijtingsreactoren zijn meltdowns onmogelijk. Ook is het afval dat ze produceren veel sneller veilig dan dat van een reguliere kerncentrale. De Nederlandse start-up Thorizon denkt al over tien jaar zo’n reactor te kunnen leveren. Maar dan moet het bedrijf wel een materiaal zien te vinden dat bestand is tegen barre omstandigheden. Op dat punt komt de Ion Beam Facility van het Nederlandse energie-instituut DIFFER binnenkort te hulp.

Lees het hele nieuwsbericht op de site van De Ingenieur, of in het aankomende nummer.

Meer over gesmolten-zout-reactoren of MSR’s (acht pagina’s maar liefst!) in het binnenkort te verschijnen winternummer van KIJK, waar ik as we speak de technische eindredactie van aan het doen ben. (Oftewel: met een stel frisse ogen het hele blad doorlopen voordat het naar de drukker gaat.)

Categorieën
Overig

‘We willen de klimaatverandering niet bagatelliseren met Daybreak’

Zijn bordspellen puur escapisme? Als je een blik op de rekken van een spellenwinkel werpt, zou je denken van wel. Veel sciencefiction, veel fantasy – en als een spel eens in de echte wereld speelt, dan vaak honderden, zo niet duizenden jaren geleden.

Samen tegen de pandemie

Nu zijn sciencefiction- of fantasyboeken wat mij betreft vaak helemaal geen escapisme. De betere titels in het genre (en daar moet je naar kijken) zeggen wel degelijk iets over onze wereld – alleen op een andere manier dan reguliere literatuur. Maar of dat ook voor bord- en kaartspellen met vergelijkbare thema’s geldt? Voor mijn gevoel niet.

Een uitzondering zou je Pandemic (2008) kunnen noemen, bedacht door de Amerikaan Matt Leacock. Hierin strijd je samen tegen een pandemie – door patiënten te behandelen, vaccins te ontwikkelen en nieuwe uitbraken te voorkomen.

Echte-wereld-onderwerp

Niet dat we de corona-pandemie aan de beste Pandemic-spelers hadden moeten overlaten natuurlijk. Wel heeft het spel niet alleen een duidelijk ‘echte-wereld-onderwerp’, het laat ook zien dat je alle koppen bij elkaar moet steken om zo’n bedreiging het hoofd te kunnen bieden. En, zo bedachten Leacock en collega-spelontwerper Matteo Menapace tijdens de coronacrisis onafhankelijk van elkaar: datzelfde geldt voor de klimaatverandering.

Samen besloten ze daarom ook die laatste uitdaging voor de mensheid te tackelen. En dat leverde Daybreak op, een nieuw coöperatief bordspel. Afgelopen zomer sprak ik daar met Leacock over, via videoverbinding.

Categorieën
Overig

Willem I was niet de eerste koning van Nederland

Omdat er deze weken net wat meer vragen binnenkomen op nemo100jaar.nl dan mijn dream team van wetenschapsjournalisten aankan, pak ik af en toe zelf een vraagje op.

Vaak doe ik dat met de intentie om die even kort per mail te beantwoorden, maar meestal wordt dat dan toch weer een heel stukje en denk ik: ach, dan kan ik net zo goed even alle puntjes op de i zetten en het op de site publiceren. Hebben anderen er ook nog wat aan.

Zoals de vraag ‘Wie was de eerste koning van Nederland?’ (De lastigere vraag blijkt trouwens te zijn: wie was de twééde koning van Nederland?)

Je zou misschien zeggen: de eerste koning van Nederland was Willem I, de over-over-over-over-grootvader van Willem-Alexander. Maar dat klopt niet, want een of twee koningen gingen hem voor – afhankelijk van wie je het vraagt.

Lees het hele antwoord op de jubileumsite van NEMO.

Categorieën
Overig

Tiso, Antonescu en andere vergeten despoten

Ik vond het altijd een fascinerend idee: tot halverwege de jaren zeventig was vakantieland Spanje een dictatuur, onder generaal Francisco Franco. Hoorde je nooit iemand over, in mijn beleving. (Behalve dat ene zinnetje in Fawlty Towers, waarin Basil ober Manuel toebijt: you have rats in Spain, don’t you – or did Franco have them all shot?)

En Franco was allesbehalve de enige. Portugal had Salazar, Slowakije Tiso, Roemenië Antonescu (en Ceausescu, maar die kent iedereen van boven de veertig waarschijnlijk nog wel), Polen Pilsudski. En Griekenland – opmerkelijk, voor een land dat te boek staat als de bakermat van de democratie – was in de loop van de twintigste eeuw maar liefst drie keer een dictatuur. In het septembernummer van Quest lees je er alles over. (Of, nou ja, alles… Over elk heersend heerschap valt natuurlijk ook een heel boek te schrijven.)

Quest 9/2023.

Lange aanloop

Het artikel had trouwens een nogal lange wordingsgeschiedenis. Sowieso liep ik al een tijdje met het idee rond vóórdat ik het afgelopen najaar pitchte bij Quest Historie. Een blad dat, toen ik net serieus met mijn research was begonnen, werd opgeheven. Bovendien vertrok de eindredacteur die de klus bij me had uitgezet.

Gelukkig vond de redactie het verhaal ook geschikt voor de reguliere Quest, maar een echte deadline werd daar niet aan verbonden. En omdat ik inmiddels vier maanden als freelance eindredacteur bij New Scientist zat met weinig tijd voor andere klussen, liet ik dat maar even zo. Aan de ene kant handig, aan de andere kant bleef het stuk in wording – waar ik al diverse interviews voor had afgenomen – daardoor wel erg lang op de plank liggen. En dat komt het schrijfplezier niet ten goede.

Een beetje moe

Nadat ik het stuk eindelijk had aangeleverd en de feedback had verwerkt, bleek ook de ‘nieuwe’ redacteur die mijn stuk begeleidde te vertrekken. Het artikel belandde een aantal weken later bij nog een andere eindredacteur, die ook met feedback kwam. Begrijpelijk: iedere eindredacteur heeft zijn of haar eigen ideeën over hoe een verhaal in elkaar hoort te zitten, en iedere eindredacteur wil zijn of haar eigen vragen beantwoord hebben. Maar na al die maanden begon ik het verhaal zelf een beetje moe te worden.

Dat gezegd hebbende: het blijft leuk om tegen betaling een eigen interesse na te jagen, om met deskundigen te praten over stukjes geschiedenis waar zelden over gesproken wordt, en om daar vervolgens een verhaal voor een breed publiek van te maken. Ook als dat hele proces een keer – deels door mijn eigen schuld – wat langer duurt.

Twee deleted scenes

Door die verschillende rondes feedback belandden trouwens twee kadertjes op de vloer van de cutting room. Hierbij alsnog!

In het kielzog van Zog
Albanië was het overgrote deel van de twintigste eeuw geen vrij land. In 1925 werd Ahmet Zogu president (lees: dictator), om zich later tot koning te laten kronen. Onder de naam Zog I bleef hij aan de macht tot 1939, toen Italië het land veroverde. En vanaf 1946 was Albanië een geïsoleerde, communistische eenpartijstaat, waarin tussen de 5500 en de 25.000 mensen werden geëxecuteerd. Pas in 1991 vonden er voor het eerst verkiezingen plaats waarbij er echt wat te kiezen viel.

Ongemakkelijke bondgenoot

De Hongaarse premier Viktor Orbán heeft op zijn minst wat dictatoriale trekken, maar laten we wat verder de geschiedenis in duiken. Na de Eerste Wereldoorlog viel het enorme Oostenrijk-Hongarije uiteen. Daarop volgden in het Hongaarse deel twee jaar aan revoluties, oorlogen en geweld. Uiteindelijk werd admiraal Miklós Horthy gevraagd het land te gaan leiden. Met hem als regent belandde Hongarije in de jaren dertig vervolgens aan de kant van Nazi-Duitsland. Een echt gemakkelijk bondgenootschap werd het nooit. De fel-anticommunistische Horthy verkoos Hitler weliswaar boven de Sovjet-Unie, maar meende ook dat Duitsland een oorlog op op termijn zou verliezen. In tegenstelling tot collega’s als Ion Antonescu en Jozef Tiso overleefde Horthy de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Pas in 1957 overleed hij.

Meer weten over de vergeten despoten van het twintigste-eeuwse Europa? Bestel Quest 9/2023 hier!

Waardeer dit artikel!

Vond je dit artikel interessant? Met een kleine bijdrage steun je mijn journalistieke werk en help je deze site in de lucht te houden!

Donatie Jean-Paul Keulen € -